modernizm

Na naszych oczach giną cenne obiekty architektury drugiej połowy XX wieku - niektóre już zburzono, inne popadają w ruinę. Spośród dzieł powojennego dziedzictwa architektonicznego najlepiej mają się kościoły - ich nikt nie chce burzyć ani okładać styropianem. Są wśród nich przykłady naprawdę ciekawej architektury. Zobaczcie nasz subiektywny przegląd.

Zaprojektowana przez Bohdana Pniewskiego Patria w Krynicy-Zdroju, była luksusowym pensjonatem należącym do słynnego tenora Jana Kiepurę. Przedwojenny budynek, dziś mieszczący sanatorium, nadal zachwyca prostą, wysmakowaną modernistyczną bryłą i wnętrzami, pamiętającymi ślady dawnej świetności.

Na osiedlu Przyczółek Grochowski w dzielnicy Praga Południe w Warszawie stoi tylko jeden blok. Ale za to jaki! Zajmuje cały kwartał o powierzchni 11,2 ha. To unikatowe osiedle Oskara i Zofii Hansenów.

W lutym 2020 r. rozpoczęło się wyburzanie ostatnich bloków modernistycznego osiedla Vele di Scampia w Neapolu, zaprojektowanego przez Franza Di Salvo. Zbudowane w latach 1962-75 „Żagle”, miały być wyrazem postępu. Stały się symbolem przestępczości, handlu narkotykami i działalności gangów Camorry.

PKP przedstawiło właśnie wizualizacje nowego głównego dworca kolejowego Olsztynie. Nowoczesna, przykryta ogromnym dachem bryła zastąpi otwarty w 1971 roku modernistyczny dworzec autorstwa Zygmunta Kłopockiego.

Na Śnieżce - najwyższym szczycie Karkonoszy znajduje się jedna z najbardziej charakterystycznych budowli w Polsce. To Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne im. Tadeusza Hołdysa projektu Witolda Lipińskiego. Obiekt o futurystycznych kształtach, przypominający bardziej stację kosmiczną na Księżycu niż punkt rejestracji pogody, wpisano właśnie do rejestru zabytków.

Otwarta w 1962 roku, należąca do PSS Społem restauracja Albatros w Augustowie, wciąż przyciąga tłumy. Jej znakiem rozpoznawczym jest piękny, ogromny neon.

Wieżowce pojawiły się w USA już pod koniec XIX wieku. W Polsce w górę wystrzeliły dopiero w latach 20. XX wieku. Największy boom budowlany przeżywał Górny Śląsk, który po przyłączeniu potrzebował nowej stolicy regionu. Wybór padł na Katowice. Tamtejszy "Drapacz Chmur" miał przerosnąć wszystko, co do tej pory było w kraju.

Dziś projekty wybitnego architekta Macieja Nowickiego znajdują się w najważniejszych książkach o modernizmie. Tymczasem jedyny budynek Nowickiego w Warszawie, hala Klubu Sportowego "Orzeł", stała się ruiną.

Jak wyglądają najdziwniejsze osiedla na świecie? Jeden blok przypomina stos pralek, drugi kościelne organy, trzeci poustawiane na sobie pudełka. Zobaczcie nieco szalone wizje architektów z lat 60. i 70. XX wieku, które stały się rzeczywistością.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej w Katowicach powstało najnowocześniejsze muzeum w Europie. Muzeum Śląskie - dzieło Karola Schayera, uważane za łabędzi śpiew polskiej moderny, nigdy nie doczekało się otwarcia. Rozebrali je hitlerowcy, a na jego miejscu wybudowano socrealistyczny moloch. Do dziś zachowało się jedynie niewielkie skrzydło mieszkalne.

Pruitt-Igoe w St. Louis miało być osiedlem idealnym. Niestety, coś poszło nie tak. Ukończone w 1955 roku osiedle, złożone z 33 jedenastopiętrowych bloków istniało tylko 16 lat. Wyburzenie Pruitt-Igoe dla wielu jest symbolicznym końcem epoki CIAM.

W Zabrzu w latach 30. powstał kościół św. Józefa, który tchnie nieznaną nigdy wcześniej metafizyką. Zaprojektowany przez Dominicusa Böhma kościół uważany jest za najwspanialszą świątynię okresu międzywojennego w Polsce.

Białystok również ma swoje spodki. Cztery charakterystyczne pawilony, zaprojektowane przez Jerzego Toczydłowskiego, powstały w 1973 roku specjalnie na odbywające się w mieście Centralne Dożynki. W marcu 2020 roku wszczęto postępowanie w sprawie wpisania obiektów na listę zabytków.

Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach, obecnie siedziba śląskiego Urzędu Marszałkowskiego i Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, ma 600 pomieszczeń, 1300 okien i 6 kilometrów korytarzy. W jego podziemiach jest obszerny schron, skarbiec oraz tajny tunel. A wszystko opakowane w monumentalną i surową architekturę.

Nowoczesność w architekturze może mieć różne oblicza. Przygotowaliśmy subiektywny przewodnik architektoniczny po nowoczesnej architekturze w stolicy Wielkopolski. Znajdziecie w nim też m.in. ciekawostki o Poznaniu.

Brutalistyczny Bunkier Sztuki w Krakowie, projektu Krystyny Różyskiej - Tołłoczko, zalicza się do najbardziej intrygujących budowli okresu modernizmu w Polsce. Do lat 90. był jedynym przykładem nowoczesnej architektury w obrębie Starego Miasta w Krakowie

Dom Handlowy w Mławie w czasach PRL-u był symbolem nowoczesności, jednak Handlowiec równie dobrze mógłby powstać współcześnie i stać się wydarzeniem architektonicznym roku. Modernistyczny Handlowiec - obiekt o finezyjnie przeszklonej fasadzie zainteresował Bartłomieja Ponikiewskiego, miłośnika architektury i fotografa, z którym rozmawiamy o jego poszukiwaniach i fascynacji tym wyjątkowym budynkiem.

Spójrz inaczej na miasto, film Tomasza Rodzika, jest opowieścią o ikonicznych powojennych budynkach widzianych z perspektywy fotografa Mateusza Szeligi. Autor w mistrzowski sposób uchwycił ducha modernistycznych realizacji w Katowicach i we Wrocławiu.

Kopulaki w Warszawie to intrygujące, oryginalne domy jednorodzinne przy ul. Ustrzyckiej. Wzniesione w latach 60. XX wieku miały być odpowiedzią na obowiązujące w PRLu normatywy.

Dom Turysty w Augustowie (dziś funkcjonujący jako Zajazd Hetman) to nieco zapomniana perła polskiego modernizmu. Jego autor - Maciej Nowicki jest porównywany do Le Corbusiera i Franka Lloyda Wrighta. Przypominamy jedną z pierwszych realizacji wybitnego architekta

Pawilon w Barcelonie zaprojektowany przez Miesa van der Rohe, to jeden z najsłynniejszych modernistycznych budynków na świecie. Prostota formy w połączeniu ze szlachetnością użytych materiałów czynią z niego niepowtarzalne dzieło sztuki i prawdziwą ikonę architektury.

Żaden inny człowiek nie odcisnął tak silnego piętna na XX-wiecznej architekturze jak Le Corbusier. Geniusz, który nie skończył żadnej szkoły architektonicznej, napisał 50 książek, stworzył własny kierunek w malarstwie, a przede wszystkim dokonał rewolucji w architekturze współczesnej. Opracował 5 zasad nowoczesnej architektury. Prekursor, propagator i twórca wielu arcydzieł.

Jak wyglądał hotel Cracovia w Krakowie w latach swojej świetności? Kim byli jego goście? Czym przyciągał turystów? Zaprojektowany w latach 60. przez Witolda Cęckiewicza dawny hotel Cracovia był najdłuższym i jednym z najbardziej ekskluzywnych hoteli w Krakowie. Oto jego historia.

To właśnie od Jednostki Marsylskiej wszystko się zaczęło. Budowla z Marsylii, zaprojektowana przez Le Corbusiera, jest matką wszystkich powojennych bloków a idea Cité Radieuse leży u podstaw osiedla mieszkaniowego znanego dziś jako blokowisko.

Wystawy Werkbundu miały ogromny wpływ na rozwój myśli architektonicznej i urbanistycznej. Realizowane z wielkim rozmachem, projektowane przez najwybitniejszych architektów wdrażały w życie nowoczesne i śmiałe idee, które na zawsze zmieniły sposób projektowania. Zobaczcie wzorcowe osiedla Werkubundu powstałe w latach 1927-1932. Komisja Europejska przyznała im niedawno prestiżowy Znak Dziedzictwa Europejskiego.

- Nie interesują mnie kąty proste - mówił Oscar Niemeyer - ani wymyślone przez człowieka linie proste, sztywne i bezduszne. Interesują mnie krzywizny, swobodne i zmysłowe, takie, jakie spostrzegam w górzystych krajobrazach mojej ojczyzny, meandrujących rzekach, falującym morzu i ciele kobiety, którą kocham.

Wszyscy wiemy, że narodzony na początku XX wieku nurt, nazwany modernizmem zrewolucjonizował architekturę i urbanistykę na całym prawie świecie. Mimo że trwa już ponad sto lat nadal oddziałuje na to, jak buduje się domy, osiedla, muzea, biurowce. Czy z masy modernistycznych realizacji da się wybrać dziesięć tych, które najsilniej wpłynęły na światową architekturę i urbanistykę? Spróbowaliśmy poszukać takich ikon modernizmu, które nie tylko są naśladowane, ale i zmieniły sposób myślenia o architekturze. Zgadzacie się z naszym wyborem?

Supersam był najnowocześniejszym pawilonem handlowym w Polsce. Oprócz sklepu samoobsługowego były tu m.in. palarnia kawy i ogromny bar samoobsługowy Frykas. Oryginalna bryła uznawana była za jedno z najwybitniejszych osiągnięć polskiego modernizmu. Dziś Supersam możemy oglądać już tylko na starych fotografiach.

Trójmiejska pracownia 3MA wygrała konkurs architektoniczno-urbanistyczny na opracowanie koncepcji budynku przy skrzyżowaniu ulic Świętojańskiej i 10 lutego. Opływowa, 7-kondygnacyjna bryła jest nowoczesną interpretacją modernistyczych nurtów.