Archimapa - spaceruj szlakiem moderny

Drukarnia i biurowiec, ul. Marszałkowska 3/5, proj, Maksymilian Goldberg, Hipolit Rutkowski, 1927-1929

Funkcjonalistyczny budynek firmy Prasa Polska, o gładkich jasnych tynkach ustawiony wzdłuż ul. Polnej stanowi tło dla parterowego pawilonu sprzedaży oblicowanego czerwoną glazurą i wyposażonego w odważnie nachyloną nad chodnikiem witrynę. Budynek, powstały w wyniku przebudowy fabryki dywanów, uważany był w swoich czasach za największe osiągniecie nowoczesności w polskiej architekturze.

źródło: www.wczorajidzis.blogspot.com

Luksusowa kamienica należała do dziedzica warszawskiego imperium czekolady - Jana Wedla. Została wzniesiona po wprowadzeniu ustawy promującej drogie inwestycje budowlane, tzw. Lex E. Wedel (1933), którą rodzina Wedlów wylobbowała w sejmie. Zaprojektowany przez zafascynowanego nowoczesnością architekta Żórawskiego został zrealizowany zgodnie z pięcioma zasadami architektury nowoczesnej Le Corbusiera. Częściowo zachowały się elementy wyposażenia i dekoracji narożnego dawnego sklepu firmowego Wedla, a w holu budynku widoczne zza szyby malowidło ścienne Zofii Stryjeńskiej "Taniec góralski".

Fot. Patryk Zaremba

Wytyczona na miejscu ogrodu Pałacu Sobańskich (Aleje Ujazdowski 13) uliczka została zabudowana w latach 1937-1938 luksusowymi kamienicami. Dom pod trójką jest najbardziej awangardowym z nich i jedną z najśmielszych realizacji modernistycznych w międzywojennej Warszawie. Zaprojektowano go zgodnie z pięcioma zasadami Le Corbusiera opisującymi architekturę nowoczesną: budynek oderwany od ziemi, o wolnym planie (osiągniętym dzięki zastosowaniu konstrukcji słupowej), z płaskim dachem z tarasem rekreacyjnym, o wolnych elewacjach przeprutych pasmowymi oknami (tu tworzących niemal całkowicie przeszkloną ścianę). Budynek wyposażono w domofony, markizy (niezachowane) i windy otwierające się wprost do mieszkań. Umieszczoną na dachu maszynownię wind architekt zamienił w abstrakcyjną rzeźbę zwieńczoną fantazyjnie podwiniętym betonowym daszkiem-żaglem.

Fot. Patryk Zaremba

Dwurodzinny dom wzniesiony dla adwokata i inżyniera jest przykładem luksusowej architektury II połowy lat 30., zrywającej z ascetycznością awangardy. Gładkość tynków zastąpiły różnorodnie opracowane okładziny kamienne, powrócił też wyrafinowany detal. Niemal niewidoczny podział własności przebiega przy wejściu od Klonowej. Drugie wejście znajduje się od ul. Bacciarellego. Poza zaprojektowanym razem z willą ogrodem mieszkańcy mają do dyspozycji także taras wypoczynkowy na dachu. Zachowały się wnętrza wraz z wyposażeniem części wschodniej, wykończone marmurem polskim i alabastrem.

Fot. Agnieszka Rumińska

Siedmiopiętrowa wieża, podobnie jak pobliskie kamienice przy ul. Bartoszewicza, skalą została dostosowana do planowanej widokowo-reprezentacyjnej al. Na Skarpie, która ciągnąć się miała od Królikarni do Zamku Królewskiego. Uwagę zwraca nowoczesność rozwiązań takich jak: galerie z wejściami do mieszkań, szklane balustrady i ażurowa pergola z żelbetu na ostatniej kondygnacje.

źródło: www.warszawawobiektywie.waw.pl

Wybitny przykład stylu międzynarodowego. Zestawione ze sobą, przenikające się bryły o zróżnicowanym opracowaniu elewacji (czerwony piaskowiec, biały tynk) tworzą przestrzenną abstrakcyjną kompozycję. Nad wejściem głównym zachowało się stylizowane godło z napisem. Wnętrza zostały przekształcone po wojnie.

Pierwszy gmach muzealny wybudowany od podstaw w II RP. Wzniesiony w stylu klasycyzującego modernizmu, odwołującego się, podobnie jak architektura faszystowskich Włoch i nazistowskich Niemiec, do wzorców antycznych (proporcje, osiowość, wielkoporządkowe filary i lizeny, portyk). Reprezentacyjne wnętrza wykończone są marmurem kieleckim i alabastrem podolskim. Budynek lekko uszkodzony w 1939 i 1944 r. Wnętrza są niemal kompletnie zachowane - aż po wieszaki w szatni i klamki w fornirowanych drzwiach. Choć muzeum zaprojektowano zanim powstały wytyczne dla architektury nazistowskiej, tak dobrze oddawał ducha epoki, że w 1990 r. zagrał szkołę Hitlerjugend w filmie "Europa Europa" Agnieszki Holland.

Dom słynnego małżeństwa architektów do dziś pozostający w rękach rodziny stanowi jedno z najwcześniejszych i najodważniejszych dzieł skrajnego funkcjonalizmu w Polsce. Elewacje ukształtowane zostały jak kompozycja płaszczyzn (inspiracja neoplastycyzmem). Balustradki balkonów wykonano z rurek gazowych (pomysł wyprzedził technologię). Wewnątrz dominuje otwarta przestrzeń z holem przez dwie kondygnacje i dawną pracownią na antresoli połączone kręconymi schodami pierwotnie z bambusową balustradą. Na dachu znajduje się taras wypoczynkowy. Dom został nieznacznie rozbudowany w latach 80. Warto zwrócić uwagę na wmontowane w ogrodzenie spolia.

Fot. Patryk Zaremba

Archimapa

Mapa obejmuje centrum, bliską Ochotę, bliski Mokotów i Saską Kępę, tak by można było tę trasę pokonać piechotą. Do najważniejszych miejsc na Żoliborzu, do dyrekcji PKP na Pradze, na Tor Wyścigów Konnych na Służewcu oraz kampus AWF na Bielanach prowadzą odsyłacze. Mapa jest dwujęzyczna i wydana na specjalnym, nie dającym się podrzeć ani zamoczyć papierze.

Jest to kolejna wartościowa mapa architektoniczna Warszawy. Wcześniej dostępne były jedynie, kultowe już katalogi zatytułowane Architektura w Warszawie (tomy za lata 1918-1939, 1945-65, 1065-89, 1989-201) ze zbiorem map i adresów, przygotowane przez prof. ndzw. dr hab. Martę Leśniakowską

Archimapa jest lekka i niewielkich rozmiarów, wykonana ze specjalnego, odpornego na wodę i wilgoć papieru, dlatego z powodzeniem można zabrać ją ze sobą na długą wycieczkę szlakiem architektury. Archimapę można kupić w sklepiku Muzeum Powstania Warszawskiego lub internetowo (www.1944.pl)