Lider Dostępności - poznaliśmy laureatów i wyróżnionych w jubileuszowej, 10. edycji konkursu

16 czerwca 2025 roku w Pałacu Prezydenckim odbyła się uroczyste gala wręczenia nagród Lider Dostępności. Do jubileuszowej edycji wpłynęło 85 zgłoszeń, spośród których jury obradujące 9 marca 2025 roku wybrało 9 laureatów i 8 wyróżnionych. Wśród nagrodzonych znaleźli się Architekt Roku oraz – po raz pierwszy w historii konkursu – Koordynator ds. Dostępności.

Wprowadzenie nowej kategorii ma na celu podkreślenie i docenienie roli koordynatorów, którzy odpowiadają za kompleksową dostępność obiektów – nie tylko architektoniczną, ale także cyfrową i komunikacyjno-informacyjną.

Dekada zmian w dostępności

Jubileuszowa edycja stała się okazją do podsumowania przemian, jakie dokonały się w Polsce w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Lider Dostępności przekształcił się z konkursu w miernik trendów – rozwiązania dostępne przestały być dodatkiem, a stały się standardem, z którego korzysta każdy.

Jak podkreśla Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, organizatora konkursu, we wstępie do katalogu: „Za chwilę, 28 czerwca 2025 zacznie obowiązywać polska ustawa o zapewnieniu dostępności niektórych produktów i usług, która implementuje Europejski Akt o Dostępności (EAA). To już nie tylko architektura, ale także usługi, szczególnie cyfrowe. Lider Dostępności jest jednym z pionierów i pomysłodawców wielkiego ruchu, który wychodząc od dostosowań dla osób ze szczególnymi potrzebami dotarł do poziomu zmiany cywilizacyjnej obejmującej wszystkich”.

Oto nagrodzeni i wyróżnieni  w 10. edycji konkursu Lider Dostępności:

Kategoria: PRZESTRZEŃ PUBLICZNA

Laureat: Park Centralny w Gdyni

Inwestor: Miasto Gdynia

Projekt: ARCH-DECO Sp. z o.o.

Park Centralny to dostępna przestrzeń do rekreacji i aktywności na świeżym powietrzu w samym centrum miasta. Na parkingu przygotowano 12 miejsc dla osób z niepełnosprawnościami. Dzięki pochylniom, podjazdom i odpowiednim ścieżkom osoba na wózku może przejechać przez cały park nie spotykając na swojej drodze barier architektonicznych. Na placu zabaw zadbano o to, żeby 1/3 urządzeń była dostosowana do potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami, a wysokość części rabat została podniesiona tak, żeby osoby na wózku mogły dotykać roślin i je oglądać.

Wyróżnienie: Rewitalizacja Parku Zakrzówek w Krakowie

Zarządca: Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie

Projekt: Marcin Furtak Pracownia Projektowa F-11

Rewitalizacja Parku Zakrzówek w Krakowie spowodowała, że dawny kamieniołom stał się pięćdziesięciohektarowym parkiem wodnym z wieloma rozwiązaniami dla osób z niepełnosprawnością. Są pochylnie, windy, przebieralnie i toalety przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Są płaskie i zabezpieczone przejazdy na pomosty. Jury, znając argumenty krytyczne wobec Zakrzówka, mimo wszystko przyznało mu wyróżnienie, za skalę rozwiązania, które bierze pod uwagę potrzeby osób ze szczególnymi potrzebami.

Wyróżnienie: Park “Oś Królewska”

Inwestor: Dzielnica Wilanów m. st. Warszawy

Projekt: xystudio

Park ma walor integrujący mieszkańców miasteczka Wilanów pozbawionego miejsc do wspólnych spotkań. Oferuje sześć różnorodnych przestrzeni z elementami małej architektury, zaprojektowanych z myślą o różnorodnych potrzebach: dwa place dla młodzieży, plac seniorów z ogrodem różanym, plac gier, duży plac spotkań sąsiedzkich oraz plac co-workingowy. Wszystkie powierzchnie i aktywności są dostępne dla osób z ograniczeniami.

Kategoria: DUŻY OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Laureat: Szkoła Podstawowa nr 406 w Warszawie

Inwestor: Dzielnica Białołęka m.st. Warszawy

Projektant: Bujnowski Architekci

Szkoła Podstawowa nr 406 w Warszawie jest przykładem harmonii rozwiązań dostępnych i funkcjonalno-estetycznych. Tu dostępność nie są już czymś wyjątkowym, ale staje się podstawą i alfabetem, które na równi ze standardami jakościowymi i materiałowymi tworzą jedną, spójną przestrzenną całość przyjazną dla każdego ucznia, niezależnie od stopnia sprawności czy rodzaju ograniczeń.

Wyróżnienie: Centrum Usług Publicznych w Opolu

Zarządca: Park Naukowo-Technologiczny w Opolu Sp. z o.o. Najemca: Urząd Miasta Opola

Biuro projektowe: Heinle, Wischer und Partner, Architekci Sp. z o.o. Autorzy projektu: Anna Stryszewska-Słońska, Edzard Schultz

Dotychczas Wydziały Urzędu Miasta Opola były rozrzucone po mieście i ulokowane w niedostępnych budynkach. Teraz Centrum Usług Publicznych to nowa jakość: zgrupowano wszystkie usługi miejskie w jednym miejscu, biorąc pod wymagania osób z różnorodnymi potrzebami. Począwszy od miejsc parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami i bezpośredniego dostępu do budynku z poziomu parkingu, przez obniżoną ladę recepcyjną z pętlą indukcyjną, ciągi komunikacyjne pozbawione barier, a skończywszy na misce ze świeżą wodą dla psa przewodnika osoby niewidomej.

Kategoria: MAŁY OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Laureat:Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Domaniowie

Inwestor: Gmina Domaniów

Projekt: PORT pracownia i studio architektury

Przebudowa szkoły zrealizowana niewielkimi środkami, pozwoliła na unowocześnienie budynku zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego. Głównym założeniem była likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych: wprowadzono kontrastowy system informacji wizualnej ułatwiający funkcjonowanie uczniów z niepełnosprawnościami. Zaprojektowano system piktogramów oraz wyraźny podział stref, który pozwala łatwiej odnaleźć się w przestrzeniach budynku. Wnętrza zostały przeprojektowane tak, że zredukowano bodźce tworząc przestrzeń sprzyjającą koncentracji i eliminującą dystrakcje.

Wyróżnienie: Biblioteka nr 69 w Warszawie

Inwestor: Urząd m.st. Warszawy

Projekt: AMBIENT Magdalena Pios

Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy to obiekt nowoczesny i wielofunkcyjny – wypożyczalnia książek i lokalne centrum integracji i kultury. Pomyślano w nim nie tylko o czytelnictwie, ale także o całej gamie potrzeb społeczno-kulturalnych odbiorców, a wszystko to w przestrzeni pozbawionej barier i przystosowanej do użytkowania przez osoby o specjalnych potrzebach.

Wyróżnienie: Centrum Aktywności Międzypokoleniowej przy ul. Korotyńskiego w Warszawie

Inwestor: Urząd m.st. Warszawy

Projekt: xystudio

Wielofunkcyjność i komplementarność działań Centrum Aktywności Międzypokoleniowej może być realizowana dzięki doskonałemu poziomowi dostępności architektonicznej. Wszystkie wejścia udało się zorganizować na tym samym poziomie, a ścieżki zachowały spadki nie większe niż 3%, budynek wyposażano w windy, odpowiednie toalety pomyślane dla osób z demencją. Jury podkreśliło, że w CAMie zorganizowano jedną z nielicznych w Warszawie komfortek.

Kategoria: OBIEKT BIUROWY

Laureat: Budynek II fazy Centrum Południe

Właściciel: Skanska

Projekt: APA Wojciechowski Architekci

Wrocławskie Centrum Południe zostało jest budynkiem biurowym nie tylko dostępnym, ale także otwartym na społeczność Wrocławia, poprzez boisko do koszykówki i huśtawki. Centrum Południe to nietypowy biurowiec, który zwraca uwaga humanistycznym podejściem do stanowiska pracy - na każdym piętrze budynku znajdują się loggie o powierzchni 40 mkw., służące jako przestrzeń do pracy i spotkań na świeżym powietrzu z widokiem na miasto.

Kategoria: OBIEKT MIESZKALNY/HOTELOWY

Laureat: Dom Studenta nr 7 „Sulimy” Uniwersytetu Warszawskiego

Projekt: Projekt Praga

Inwestor: Uniwersytet Warszawski

Jury doceniło standard jaki wyznacza Dom Studenta UW nr 7 „Sulimy”. Ten pierwszy nowy akademik jaki UW wybudował od 54 lat, jest z jednej strony narzędziem wyrównywania szans, z drugiej ustaleniem nowego standardu dla domów studenckich. W budynku na 131 mieszkań zapewniono 16 dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową. Części wspólne zostały w pełni dostosowane, tak, aby wspierać integrację wszystkich mieszkańców bez wykluczania. Od początku procesu projektowego uwzględniono zasady projektowania uniwersalnego, a potrzeby osób z niepełnosprawnościami zostały przeanalizowane przez inwestora przed przystąpieniem do projektowania.

Kategoria: OBIEKT ZABYTKOWY

Laureat (ex aequo): Młyny Rothera Bydgoszcz

Inwestor: Miasto Bydgoszcz

Projekt: LS PROJEKT Pracownia Architektoniczna/ mgr inż. arch. Łukasz Szleper

W budynku o tak dużej kubaturze każdy, bez względu na ograniczenia, może się poruszać swobodnie. Dostępne są pochylnie, szerokie drzwi, windy i podnośniki pionowe. Stała ekspozycja została wyposażona w aplikacje multimedialne zapewniające możliwość powiększenia czcionki czy włączenia kontrastu, a filmy opatrzono napisami. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą skorzystać z przewodnika napisanego prostym językiem. Do wnętrza Młynów Rothera i wszystkich jego pomieszczeń można wejść z psem asystującym i psem przewodnikiem.

Laureat (ex aequo): Wydział Architektury Politechnika Warszawska, Warszawa

Inwestor: Politechnika Warszawska

Projekt: Archigraf Michał Brutkowski Pracownia Architektoniczna

Przebudowa Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej to akt symboliczny: nareszcie miejsce edukacji przyszłych architektów zyskało cechy dostępności. Osią projektu była przebudowa wejścia i hallu głównego. Przebudowano schody, poszerzono spoczniki, drzwi wahadłowe wymieniono na przesuwne drzwi, zamontowano podnośnik pionowy umożliwiający pokonanie biegu wyrównawczego. Dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami dwie toalety, z których jedna jest wzorcowym przykładem z informacją wizualną o niezbędnych odległościach i wymiarach potrzebnych przy projektowaniu takich pomieszczeń.

Kategoria: KOORDYNATOR DS. DOSTĘPNOŚCI

Laureat: Donata Kończyk, Pełnomocnik Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności.

Od 2017 r. odpowiada za określanie standardów i wytycznych zapewniania dostępności i wdrażania projektowania uniwersalnego w m.st. Warszawy. Przez dziewięć lat swojej działalności zbudowała wysoką pozycję zagadnień dostępności w polityce miasta. Zgromadziła wokół siebie zespół ekspercki, który dzięki profesjonalizmowi i determinacji osiąga wymierne efekty odczuwalne jako wysoki poziom dostępności miasta i jest nagradzany między innymi Access City Awards w 2020 czy kolejnymi nagrodami Lider Dostępności dla realizacji miejskich.

Wyróżnienie: Iwona Parzyńska- pełnomocnik dyrektora ds. osób z niepełnosprawnościami w Muzeum Narodowym w Krakowie, zamieniła najbardziej konserwatywne polskie muzea w wzorcowe instytucje w zakresie dostępności.

Wyróżnienie: Marta Otrębska – Obecnie Koordynatorka ds. praw człowieka w Urzędzie Miasta Gdyni, działając jako Koordynatorka ds. dostępności w Muzeum Emigracji w Gdyni stworzyła nowy standard działań powołując Zespół do spraw dostępności, w który włączyła osoby z niepełnosprawnościami.

Wyróżnienie: Ewa Raczyńska Buława - Koordynator Zespołu ds. Dostępności Przewozów i Współpracy Międzynarodowej Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej – to osoba, dzięki której pociągi ŁKA stały się wzorem dostępności. Wychodząc od badań umiała precyzyjnie określić specyfikę potrzeb osób z różnymi ograniczeniami i tak modelować rozwój usług, aby ułatwiały podróżowanie.

Kategoria: ARCHITEKT/URBANISTA

Laureat: Piotr Bujnowski

Piotr Bujnowski, założyciel pracowni Bujnowski Architekci, należy do grona architektów, którzy dostępność traktują jako oczywisty i niezbywalny element swoich projektów. Wielokrotnie nagradzany w wielu konkursach architektonicznych, w tym w Liderze Dostępności, nie tylko wdraża projektowanie bez barier na najwyższym światowym poziomie, ale także przekazuje nowy standard projektowania gronu swoich młodych współpracowników.