W Warszawie trwa jeden z największych w Europie projektów modernizacji oświetlenia. Rozmowa z Dariuszem Dropem z ZDM

Z potrzeby miasta do realnej zmiany

Co było głównym impulsem do podjęcia decyzji o modernizacji oświetlenia parkowego w Warszawie i jak wpisuje się to w długofalową strategię miasta?

Dariusz Drop, ZDM: W 2019 roku wraz z obecnym zastępcą Dyrektora ZDM, panem Jakubem Miernikiem, ówczesnym Naczelnikiem Wydziału Oświetlenia, opracowaliśmy wieloletni plan modernizacji oświetlenia w Warszawie. Podzieliliśmy go na etapy i ustaliliśmy priorytety. Na początku wymiana oświetlenia w tunelach i na masztach, czyli w miejscach, gdzie zużycie energii było jednostkowo najwyższe, z wykorzystaniem opraw dostępnych na rynku. Kolejny etap to wymiana na ulicach powiatowych i gminnych przeszło 80 000 opraw,  o parametrach technicznych, funkcjonalnych i sylwetce zaprojektowanej indywidualnie na potrzeby m.st. Warszawy. Na koniec pozostały parki i obszary historyczne.  Założenie było takie, aby przede wszystkim jak najszybciej ograniczyć zużycie energii, oraz poprawić bezpieczeństwo i komfort mieszkańców Warszawy.

Oświetlenie parkowe ma nieco inną specyfikę niż oświetlenie drogowe. Tu ograniczenie zużycia energii również jest ważne, ale na pierwszym miejscu stawiamy bezpieczeństwo, komfort mieszkańców i ochronę środowiska. Należy mieć również na uwadze, że obecne oświetlenie w parkach pracuje już niejednokrotnie ponad 30 lat. W wielu przypadkach mamy do czynienia jeszcze
z lampami rtęciowymi w oprawach. To nastręcza wiele problemów natury eksploatacyjnej. Nie wspominając już, że takie lampy co prawda świecą, ale nie oświetlają.

Jakie priorytety przyświecają modernizacji oświetlenia parków i w jaki sposób nowe rozwiązania mają przełożyć się na komfort mieszkańców oraz ochronę środowiska?

W założeniu parki mają się stać bardziej przyjazne mieszkańcom  i bezpieczne.  Ale nie tylko. Przyjmując zmienność temperatury barwowej  w zakresie 2200K - 3000K o minimalnym współczynniku oddawania barwy Ra=70 (przy 3000K) jako rozwiązanie najbardziej korzystne w warunkach miejskich, zarówno ekonomicznie jak i ekologicznie, kierowano się zasadą zrównoważonego rozwoju, w ramach której mieści się nie tylko ochrona przyrody, ale i troska  o rozwój społeczny i cywilizacyjny, związany z koniecznością budowania stosownej infrastruktury o zoptymalizowanych parametrach. Nowe oprawy to również możliwość  redukcji strumienia emitowanego przez oprawę w zależności od pory dnia, czy raczej nocy. Innymi słowy będzie nie tylko ekonomicznie, ładnie i bezpiecznie, ale również ekologicznie.

Technologia w służbie ludzi i natury

Jakie wymagania techniczne, funkcjonalne i środowiskowe postawił ZDM przed oprawami przeznaczonymi do oświetlenia parków i jak udało się połączyć je z estetyką przestrzeni publicznej?

Mając na uwadze dbałość o środowisko, cały proces modernizacji oświetlenia w Warszawie prowadzony jest zgodnie z pięcioma zasadami odpowiedzialnego oświetlenia zewnętrznego: 

• Przydatność - każde oświetlenie sztuczne powinno mieć wyraźny cel.
• Celowość – światło sztuczne powinno być kierowane tylko tam, gdzie jest ono potrzebne.
•  Właściwy poziom światła – światło sztuczne nie powinno być jaśniejsze, niż to konieczne. 
• Kontrola – światło sztuczne powinno być używane tylko wtedy, gdy jest przydatne. 
• Barwa – tam, gdzie to możliwe, należy używać cieplejszej barwy światła.

Powyższe zdeterminowało nasze wymagania stawiane oprawom, które bardzo dokładnie opisaliśmy w postępowaniu przetargowym. Te najbardziej wpływające na środowisko to:

- Efektywność energetyczna oprawy wraz zasilaczem – min. 140 lm/W (3000K)
- Zmienna temperatura barwowa w zakresie 2200K – 3000K
- ULOR=0% (DLOR=100%)
- Certyfikat ZHAGA D4i
- Czujnik ruchu PIR fabrycznie połączony z oprawą

Obecnie technologia pozwala w pełni pogodzić funkcjonalność opraw z troską  o środowisko. Kluczem jest świadomość zamawiającego, dobry projekt  i zaawansowana oprawa.

Energia, która się opłaca – nie tylko finansowo

Jakie oszczędności energetyczne planuje uzyskać Warszawa dzięki modernizacji oświetlenia parkowego i w jakim horyzoncie czasowym przewidujecie zwrot z inwestycji?

W dwóch przetargach na dostawę opraw do parków wybraliśmy oferty na łączną kwotę niecałych 3,8 mln zł. Mniejszy pobór mocy to oczywiście mniejsze rachunki za prąd, a co za tym idzie – mniejsze obciążenie dla środowiska. Dzięki wymianie opraw zużyjemy mniej więcej 515 tys. kWh mniej oraz zaoszczędzimy ok. 450 tys. zł rocznie. Po wdrożeniu systemu sterowania i wprowadzeniu redukcji poziomu oświetlenia w godzinach nocnych oszczędności będą większe. Nie bez znaczenia będą zmniejszone koszty konserwacji, które ograniczą się w zasadzie do okresowego czyszczenia opraw.

 Na ile efektywność energetyczna to tylko wymiar ekonomiczny, a na ile realna zmiana społeczna i środowiskowa, którą mieszkańcy odczują na co dzień?

Przede wszystkim nie zamykałbym się wyłącznie w oszczędności energii. Oszczędność energii to dla oświetleniowca efekt, który został osiągnięty poprzez świadome i przemyślane podejście do procesu modernizacji oświetlenia. To nigdy nie są tylko liczby. Dobry „oświetleniowiec” musi być trochę inżynierem, trochę humanistą, a trochę artystą. Musi mieć wiedzę, świadomość i wyobraźnię. Praca z oświetleniem to w zasadzie takie „malowanie światłem”. Przede wszystkim oświetlamy – taki jest punkt wyjścia. Jeśli wiemy co chcemy oświetlić, w jaki sposób, kiedy mamy oświetlać, jaki będzie efekt i konsekwencje, wykorzystamy do tego właściwe oprawy o wysokiej skuteczności, zaawansowane technologicznie, a do kontroli wykorzystamy system sterowania, oszczędność energii będzie zaledwie jednym z profitów. I wtedy właśnie można mówić  o sukcesie. Każdy samorządowiec, niezależnie czym się zajmuje, powinien sobie odpowiedzieć na pytanie: po co to robię i dla kogo?  Im bardziej odpowiedź będzie rozbudowana, tym więcej korzyści z jego działań dla społeczeństwa i środowiska.

Bezpieczne światło – spokojne miasto

W jaki sposób nowoczesne oświetlenie parkowe przełoży się na poprawę bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej i większą aktywność mieszkańców po zmroku?

To nawet nie kwestia wyobraźni, tylko doświadczenia. Mieliśmy wcześniej realizacje w dużych parkach, jak np. Park Skaryszewski, Park Praski, czy śródmiejska część Parku Piłsudskiego. Wszędzie tam po zmodernizowaniu oświetlenia pojawili się mieszkańcy i turyści, którzy w godzinach wieczornych miło i bezpiecznie chcą spędzić czas. Oprawy LED pozwalają na wydobycie kolorów
i kształtów, dzięki czemu można się cieszyć zielenią parków jeszcze długo po zachodzie słońca. Tam gdzie światło, tam jest życie.

Miasto, które oddycha po zmroku

Jak modernizacja oświetlenia parkowego wspiera koncepcję zrównoważonego miasta i czy światło może stać się sprzymierzeńcem natury w miejskich przestrzeniach zielonych?

Troska o środowisko naturalne na stałe wpisana jest w DNA Zarządu Dróg Miejskich w Warszawie. Wszystkie nasze realizacje ukierunkowane są nie tylko na mieszkańca ale również dbałość o otaczająca nas przyrodę. W 2024 roku zorganizowaliśmy konferencję oświetleniową dla przedstawicieli samorządów  z całego kraju, której tematem wiodącym była walka z zanieczyszczeniem światłem sztucznym. Prowadzona była m.in. dyskusja w szerokim forum eksperckim jak oświetlać w warunkach miejskich z poszanowaniem otaczającej nas przyrody. Wnioski, które zostały wtedy wspólnie wypracowane przełożyły się bezpośrednio na nasz Opis Przedmiotu Zamówienia, w szczególności na wymagania dotyczące zmiennej temperatury barwowej. Miasto jest szczególną materią jeśli chodzi o oświetlanie. Miasto to nie tylko ulice. To także budynki, skwery, zieleńce, pomniki… Każdy element tej tkanki buduje tożsamość miasta,  a właściwie wykonane oświetlenie uwypukla ją po zachodzie słońca. Jak wspomniałem wcześniej, to takie „malowanie światłem”. Ważne, aby malować świadomie. I tak jak na obrazie, tak i tutaj istotna jest intensywność i barwa. Temperatura barwowa przyjęta na obszarze m.st. Warszawy to 3000K. Wyjątkiem są duże węzły komunikacyjne (4000K) oraz przejścia dla pieszych (5700K), gdzie wyróżnienie barwą jest istotne ze względu na bezpieczeństwo komunikacyjne. Również parki tworzą klimat miejski, dlatego ich właściwe oświetlanie jest dla nas równie istotne. Na terenach zielonych wymagamy zmiennej temperatury barwowej w zakresie 2200K – 3000K. Im niższa temperatura barwowa, tym mniejsze zanieczyszczenie świetlne, mniejszy wpływ na rytmy biologiczne organizmów żywych, a także mniejsze przyciąganie owadów. Świadome wykorzystanie najnowszych rozwiązań w dziedzinie oświetlenia pozwala dziś w pełni zrównoważyć i zaspokoić potrzeby człowieka, pozostając jednak w zgodzie, a nie jak do tej pory bywało, w kontrze do natury.

Komentarz eksperta:

Mariusz Ejsmont, Dyrektor ds. technicznych LUG Light Factory

Jako firma technologiczna, koncentrujemy się nie tylko na innowacyjności naszych rozwiązań oświetleniowych i ich efektywności energetycznej, ale przede wszystkim na jakości, bezpieczeństwie oraz odpowiedzialności środowiskowej. Projektując oprawy, myślimy o człowieku i naturze – tak, by światło wspierało komfort życia, jednocześnie nie zakłócając równowagi ekosystemów. To podejście realizujemy poprzez koncepcję NCL – nature centric lighting, czyli oświetlenie zorientowane na naturę.

W ramach jednego z największych projektów modernizacji oświetlenia miejskiego w Europie, dostarczyliśmy do Warszawy ponad 80 tysięcy opraw SAVA. Zostały one zaprojektowane z myślą o minimalizacji emisji światła w górę – większość  z nich zamontowano w pozycji 0°, zgodnie z wymaganiami certyfikacji DarkSky. Dzięki temu ograniczamy zjawisko zanieczyszczenia światłem, co potwierdziły niezależne analizy i zdjęcia Warszawy z kosmosu. Wszystkie oprawy SAVA zainstalowane w Warszawie emitują światło o barwie 3000 Kelvinów.  Ciepła barwa światła ma o ponad 37% zmniejszony udział światła niebieskiego  (w stosunku do oświetlenia z temperaturą barwową 4000K), co dodatkowo ogranicza wpływ naszych opraw na nocny widok nieba. Jednocześnie bezkompromisowo podchodzimy do efektywności energetycznej. Pomimo zastosowania ciepłej barwy światła oprawy SAVA osiągają skuteczność świetlną nawet 192 lm/W,  a uśredniona skuteczność świetlna w całym projekcie przekroczyła znacząco pierwotne założenia osiągając ponad 153 lm/W. 

Już wkrótce rozpoczniemy kolejny etap współpracy ze stolicą – tym razem  w ramach rewitalizacji warszawskich parków. Zastosujemy tam inteligentne systemy sterowania oraz oprawy o zmiennej temperaturze barwowej, które dostosowują się do rytmu dnia i potrzeb użytkowników. Ciepłe, przyjazne światło stworzy komfortowe warunki dla mieszkańców, jednocześnie chroniąc naturalne środowisko i wspierając bioróżnorodność.