Widowiskowy socjalizm. Dziś tak się już nie buduje

Armenia

Erewań, Centrum Sportowo-Koncertowe im. Karena Demirczjana (I Sekretarza Armeńskiej Partii Komunistycznej w latach 1974-88) - to potężna budowla, wzniesiona na wzgórzu, górująca nad zachodnią częścią stolicy Armenii. Oficjalnie otwarta w październiku 1983 roku, w latach 2005-2008 została zmodernizowana i nadal pełni swoją funkcję. W części sportowej hala pomieścić może do 11 tysięcy kibiców, sala koncertowa - 1300 melomanów.

Prowincja Gegharkunik, Dom Pisarzy - nigdy nie zbudowany do końca hotel, wzniesiony nad brzegiem największego w Armenii Jeziora Sewan, które jest zarazem jednym z najwyżej na świecie położonych - leży na wysokości 1916 m n.p.m. Okolice jeziora są bardzo malowniczym, a więc i lubianym przez turystów miejscem - Dom Pisarzy (rozbudowano współczesne budynki) działa więc do dziś. Widoczna na zdjęciu część hotelu została zbudowana ok. 1971 roku.

Bułgaria

Plewen, Muzeum Bitwy pod Plewną - okrągły gmach mieści obraz, podobny do prezentowanej we Wrocławiu Panoramy Racławickiej, wielką panoramę, na której namalowano jedną z najbardziej zaciekłych bitew XIX wieku. Walka, stoczona pomiędzy Turcją (Imperium Osmańskim) a zjednoczonymi siłami rosyjsko-rumuńskimi była częścią toczonej w latach 1877-78 wojny turecko-rosyjskiej. Choć po trzecim szturmie wojska tureckie skapitulowały, w walkach poniosło śmierć 35 tysięcy żołnierzy. Obraz (malowany przez 13 malarzy z Bułgarii i Rosji) powstał z okazji setnej rocznicy tamtych wydarzeń, a budynek oficjalnie otwarto w grudniu 1977 roku.

Sofia, Narodowy Pałac Kultury - oddany do użytku w 1981 roku budynek to największe w południowo-wschodniej Europie centrum kongresowo-wystawowe. Podobno kształt budynku jest pomysłem ówczesnej Pierwszej Damy Bułgarii, Ludmiły Żiwkow, a zespół architektów pod wodzą Aleksandra Barowa miał tylko jej wizję wcielić w życie. Sam budynek otacza ogromny, monumentalny plac - Plac Bułgarii - łączący elementy krajobrazu i małej architektury.

Buzłudża, Pomnik Socjalizmu - zbudowany w 1981 roku na wznoszącym się na wysokość 1441 m n.p.m. wzgórzu pomnik ma upamiętniać tajne spotkanie pierwszych bułgarskich socjalistów pod wodzą Dimitra Błagojewa (zebranie miało miejsce w 1891 roku, a przeszło do historii pod nazwą kongres buzłudżański). Do dziś monumentalna budowla jest określana mianem `symbolu bułgarskiego socjalizmu`.

Estonia

Tallin, Hotel Olimpia - otwarty w 1980 roku hotel (proj. Toivo Kallas, Rein Kersten) dobrze przeszedł przez ustrojową transformację. Obiekt kupiła międzynarodowa sieć Radisson, przeprowadziła gruntowny remont i dziś liczący 450 pokoi hotel jest luksusowym, czterogwiazdkowym obiektem.

Tallin, Osiedle Väike-Oismäe - gigantyczne blokowisko, jak wiele podobnych w latach 80. były dla mieszkańca Wschodniej Europy mieszkaniowym szczytem marzeń. O ile większość osiedli w tamtym okresie była budowana według klasycznego `osiedlowego` schematu, o tyle Väike-?ismäe jest zaprojektowane z rozmachem. Wielkie urbanistyczne założenie osiedla-miasta (30 tysięcy mieszkańców) zostało w całości zrealizowane i (szczególnie z lotu ptaka) wygląda imponująco. Dziś Väike-?ismäe nie różni się niczym od dziesiątków innych osiedli w naszej części Europy.

Tallin, Biblioteka Narodowa - największy gmach biblioteczny w krajach bałtyckich. Jego budowa (według projektu architekta Raine Karpa i projektanta wnętrz Suleva Vahtry) rozpoczęła się w 1985 roku; zakończyła - w 1992. Ośmiopiętrowy gmach umożliwia lekturę jednocześnie ponad 600 użytkownikom; mieści też sale konferencyjne i wystawowe oraz teatr. Biblioteczne magazyny zaplanowano tak, by pomieściły 5 milionów woluminów.

Gruzja

Tbilisi, Pałac Ślubów - dzieło znanego gruzińskiego architekta, Victora Djorbenadze, powstało w 1985 roku. Organiczna forma budynku, przypominającego zwijające się gigantyczne betonowe rolki niestety nie jest już miejscem, w którym można złożyć małżeńską przysięgę - w 2001 roku budynek kupił na swoją rezydencję gruziński oligarcha Badri Patarkatsishvili i dziś gmach należy do jego rodziny (sam oligarcha zmarł w 2008 roku w tajemniczych okolicznościach w swoim domu w Wielkiej Brytanii).

Tibilisi, Ministerstwo Budowy Autostrad - to chyba najczęściej fotografowany i najbardziej znany budynek w Gruzji. Powstał w 1975 roku wg projektu duetu architektów George Chakhava i Zurab Jalaghania, przy czym pierwszy z nich był jednocześnie ministrem ds. budowy autostrad i podobno nawet sam wybierał lokalizację dla przyszłej siedziby swojego urzędu. Dziś gmach jest główną siedzibą Banku Gruzji. W 2007 roku został wpisany na listę zabytków.

Korea Północna

Pjongjang, Hotel Koryo - drugi co do wielkości hotel w Korei Północnej. Dwie wieże mają każda po 143 metry (43 pietra) i 250 pokoi. Budowla powstała w 1985 roku i miała ucieleśniać `chwałę i siłę Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej`. Mimo że hotel jest luksusowy oraz bogato i pięknie zdobiony w nawiązujące do koreańskiej kultury symbole i detale, w większej części stoi pusty - reżim w tym kraju nie zachęca do podróży, zamknięte granice nie ułatwiają ruchu turystycznego.

Pjongjang, Pomnik Ponownego Zjednoczenia - wzniesiony w 2001 roku ma symbolizować chęć narodu Korei Północnej do ponownego zjednoczenia się w Koreą Południową. Powstał nad autostradą, wiodącą ze stolicy ku granicy z sąsiadującym krajem, z którym kiedyś tworzona była jedność. Pomnik ma ponad 30 m wysokości i 60 szerokości, przedstawia dwie kobiety z tradycyjnych strojach koreańskich, trzymające mapę, na której obie Koree są połączone. Niestety na razie nic nie zapowiada, by zdarzenie, jakie miała zapowiadać pomnik, miało się wydarzyć. Nawet autostrada, nad którą wznosi się monument, jest pusta.

Litwa

Kino-teatr Litwa (Kino teatras Lietuva) - zbudowany został w 1965 r. w Wilnie. Modernistyczny obiekt dział blisko 40 lat. Swego czasu obiekt uchodził za najnowocześniejszy w Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej i obsłużył prawie 2 miliony widzów. Starzejący się obiekt zmodernizowano w 1997 r. Po przebudowie w obiekcie utworzono dwie sale. Ta większa mogła pomieścić 983 osoby i posiadała jeden z największych ekranów kinowych w Europie (jego powierzchnia wynosiła 200 m kw.). Budynek jednak był zbyt drogi w utrzymaniu i ostatecznie został zamknięty w 2002 r.

Wileński Pałac Sportu (Vilniaus sporto rumai) - Zbudowany został w centrum miasta w 1971 r. Zaprojektował go zespół architektów, któremu przewodził Eduardas Chlomauskas. Budynek wyróżnia nietypowa konstrukcja dachu, który swym kształtem przywodzi na myśl falę. Przez wiele lat Pałac Sportu uchodził za symbol Wilna i w 2006 r. został nawet wpisany to rejestru zabytków. To tutaj odbywały się ważne dla kraju wydarzenia i imprezy sportowe. Budynek jednocześnie może pomieścić 4400 osób. Obiekt nie był jednak nigdy modernizowany, dlatego popadł w ruinę. Obecnie sporadycznie organizowane są w nim koncerty lub wystawy.

Rosja

Sankt Petersburg (wówczas Leningrad), Centralny Instytut Robotyki i Cybernetyki - jeden z bardzie znanych i cenionych instytutów badawczych na świecie mieści się w kompleksie gmachów, zbudowanych w latach 70. ubiegłego wieku. Uwagę przykuwa zwłaszcza jeden z budynków, którego kształt jednym kojarzy się w nowoczesną bryłą kościoła, innym ze startującą rakietą, jeszcze innym - z królewską koroną. Ów niezwykły gmach mieści laboratoria, w którym m.in. dokonuje się symulacji i testów rozmaitych urządzeń i substancji (m.in. promieniotwórczych).

Soczi, kompleks hotelowy Dagomys - zespół hoteli, zbudowany w latach 1978 - 1980 w rosyjskim kurorcie jest najbardziej rozpoznawalnym obiektem w okolicy. Należą do niego dwa ogromne budynki hotelowe: okrągły Hotel Olimpijski (dziś znane i cenione sanatorium) i mający kształt zgiętej na pół piramidy Hotel Dagomys, ale też mnóstwo dodatkowych obiektów sportowych, rekreacyjnych i ułatwiających wypoczynek (np. gigantyczna, betonowa winda, która można zjechać na plażę).

Moskwa, Uniwersytet Łomonosowa - Polakom budowla zapewne znana, bo na niej wzorowano projekt warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki. Oczywiście skalą polski wieżowiec nie może się równać moskiewskiemu kolosowi, którego środkowa część ma 240m wysokości, a w środku mieści się ponad 5000 sal i gabinetów, do których wiodą 33 km korytarzy. Gmach powstał w latach 1948-53 i jest dziełem Lwa Rudniewa, tego samego architekta, który niedługo później zaprojektował dla Warszawy mini-wersję tej budowli.

Ukraina

Kijów, Wydział Fizyki, Mechaniki, Matematyki i Cybernetyki Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki - jest częścią kampusu uniwersyteckiego, który w latach 60. powstał na obrzeżach Kijowa. O ile główny gmach Uniwersytetu mieści się w pałacu z pierwszej połowy XIX wieku (i znajduje w centrum miasta), o tyle nowsze budynki powstały w stylu modnego w latach 60. futuryzmu i formalnej wyrazistości. Surowy beton, odważne, potężne, monumentalne bryły, a do tego mozaiki i płaskorzeźby, sławiące ukraińskich naukowców.

Kijów, Hotel Salute - oddany do użytku w 1984 roku hotel ma dziś cztery gwiazdki, a najtańszy pokój można w nim wynająć za równowartość 290 zł. Budynek jest dziełem architekta, Avraama Miletskiy`ego, który był zafascynowany futuryzmem i estetyką statków kosmicznych. Zaprojektowany przez niego 90-pokojowy hotel nawiązuje do tej stylistyki.

Jałta, Hotel Przyjaźń (ros. Druzhba) - to niezwykle znany obiekt, nie tylko chętnie fotografowany, ale też mający swoje miejsce w dziejach stosunków międzynarodowych (podobno Amerykanie niedługo po wybudowaniu wzięli hotel za wyrzutnię rakiet). Zbudowany w połowie lat 80. budynek do dziś pełni funkcje hotelowe. Jego `kosmiczna` forma dwóch, położonych jeden na drugim kół zębatych bez wątpienia przyciąga turystów tak samo, jak jego atrakcyjna lokalizacja tuż nad brzegiem Morza Czarnego.

Uzbekistan

Taszkent, Hotel Uzbekistan - pierwsi goście zamieszkali w tym hotelu w 1974 roku. Przez wiele lat budynek pozostawał najbardziej eleganckim hotelem w stolicy; dziś w międzynarodowej klasyfikacji ma cztery gwiazdki. Ulokowany w centrum miasta gmach mieści prawie 300 pokoi, a jego architektura ma być połączeniem nowoczesności i wygody świata Zachodu z estetyką i zdobnością Wschodu. Rzeczywiście, ogromną fasadę budynku pokrywa niezwykły, złoty, ażurowy ornament w orientalnym stylu.

Taszkent, Pałac Przyjaźni Narodów - budynek znajduje się w centralnym miejscu uzbeckiej stolicy, przy placu Bunyodkor, przy którym dziś znajdują się m.in. gmachy parlamentu. Plac powstał po trzęsieniu ziemi, które nawiedziło miasto w 1966 roku; Pałac Przyjaźni Narodów zbudowano w 1985. Mieści on przede wszystkim salę kongresowo-koncertową na 4200 miejsc; wewnątrz ozdobiono go monumentalnymi mozaikami (opowiadającymi historie `przyjaźni narodów`).