Partnerzy

Aktualności

Architektura na świecie

Architektura w Polsce

Wywiady

Ikony architektury

Projekty i realizacje

Wilcze Gardło. Kiedyś wzorcowe osiedle III Rzeszy. Dziś spokojna dzielnica Gliwic

WG
Wicze Gardło - Plac Jaśminu. Główny plac całego założenia - Fot. Wiktoria Głodowska

Wilcze Gardło w Gliwicach to wzorcowe osiedle III Rzeszy zbudowane w latach 1937-1941, które miało odzwierciedlać siłę i jedność hitlerowskich Niemiec. Zaprojektowane zostało na wzór starogermańskiej wioski. Wiele lat plotkowano, że układ urbanistyczny tej dzielnicy przypomina swastykę.

Pierwsza nazwa osiedla to S.A.-Siedlung Eichenkamp (Osada Eichenkamp), w czasie wojny została zmieniona na Glaubenstatt (Wierne Miasto), a po wojnie na „Wilcze Gardło”, bo tak niemal od początku nazywała ten teren okoliczna ludność. Unikalne osiedle powstało według zasad kompozycji przestrzennej miasta satelickiego.

Wilcze Gardło: Wzorzec dla innych

Idealne osiedle powstało dla hitlerowskich funkcjonariuszy. Miało być symbolem niemieckiej siły i jedności. Zostało zaprojektowane na wzór starogermańskiej wioski przez architekta Rudolf Fischer z Bytomia, w estetyce stylu ojczyźnianego (tzw. Heimatstilu), według wytycznych sformułowanych w 1936 roku. Gliwicka osada miała być wzorcowa, a jej rozwiązanie powielone w kolejnych niemieckich miastach.

Osiedle miało stanowić samowystarczalną enklawę zabudowy ukrytą w zieleni. Siedlung Eichenkamp powstało na 64- hektarowym terenie podmokłego lasku należącego do wsi Smolnica, nazywanego "Wilkiem" (źródła potoku Rzyketka). Prace rozpoczęły się w 1937 roku - kamień węgielny położył szef sztabu SA, Victor Lutze.

Swastyka z lotu ptaka?

Miejskie legendy mówią, że osiedle wybudowano tak, żeby układem urbanistycznym przypominało swastykę. Nie jest to jednak prawda, co widać na planie ogólnym. Główna oś osady jest prosta, a dopełnia ją obwodnicowy układ ulic. Plotki na temat swastyki ostatecznie zostały obalone w książce ''Rok ostatni - rok pierwszy, Gliwice 1945'' Bogusława Tracza i w pracy dr Irmy Koziny. Na zdjęciach lotniczych także trudno dopatrzeć się rzeczonego kształtu.

Wilcze Gardło: części wspólne

Wjazd do osiedla odbywa się poprzez arkadowy reprezentacyjny Dom Wspólnoty (Gemeinschaftshaus), pełniący funkcję budynku bramnego. Za nim znajduje się rynek (obecny plac Jaśminu), którego pierzeje tworzą budynki wielorodzinne z lokalami usługowymi na parterze. Zamknięciem całego założenia jest stadion, za którym zlokalizowano cmentarz.

Ważnym obiektem był budynek szkoły, usytuowany w pobliżu stadionu, przy głównej osi założenia. Jego elewacje, wykonane z tynku i kamienia, wyróżniają się na tle zabudowy mieszkaniowej. Tak jak w budynku bramnym i w szkole na piętrze powstały niewielkie balkony akcentujące oś symetrii elewacji z reprezentacyjnym rozwiązaniem partii wejściowej.

Wilcze Gardło - Gliwice. Reprezentacyjny Dom Wspólnoty - budynek bramny - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło - Gliwice. Plac Jaśminu. - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło - Gliwice. - Fot. Wiktoria Głodowska

Wilcze Gardło: Domy

W osiedlu przy dwunastu ulicach zaplanowano 290 dwukondygnacyjnych domów, ustawionych na działkach o średniej powierzchni około 1300 m kw. Budynki wolnostojące znajdują się przy ulicach Azalii, Lewkonii, Krokusów, bliźniacze m.in. ulicach Astrów i Krokusów, wielorodzinne przy ul. Goździkowej, a w zabudowie szeregowej przy ul. Orchidei. Przy każdym domu znajdował się sporych rozmiarów ogród, tzw. Heimatstil. 

Domy były niemal identyczne, co miało podkreślać jedność mieszkańców. Wszystkie budynki miały być proste, funkcjonalne i pozbawione ozdobników. Niektóre spadziste dachy kryte dachówką ceramiczną, miały lukarny. Wewnątrz na parterze zaplanowano dwa niewielkie pokoje, kuchnię i aneks gospodarczy, a na piętrze dwie małe sypialnie. Umeblowanie w domach musiało być praktyczne i jednolite.

Domy w Wilczym Gardle - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło - domy jednorodzinne - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło - boisko w centrum dzielnicy - Fot. Wiktoria Głodowska

W lasku otaczającym osiedle powstało ujęcie wody pitnej, z własną pompownią, ulokowaną w budynku podobnym do typowego domku na osiedlu (ujęcie wody obecnie jest połączone z siecią wodociągową Gliwic). W środkowej części lasku, na polanie, znajdowało się boisko, które pod koniec lat 70. XX wieku zostało zalesione. W innej części były strzelnice (mniejszą używano jeszcze w latach 70. XX wieku) i osiedlowe szambo, do którego spływały ścieki z budynków użyteczności publicznej i domów wielorodzinnych. Ścieki z domków jednorodzinnych były kierowane do rowów znajdujących się na granicy posesji położonych przy sąsiednich ulicach. Osiedle nie zostało ostatecznie ukończone według oryginalnych planów. Nie powstało np. kąpielisko w jarze potoku Rzykietka i okazała trybuna na stadionie.

Życie w Wilczym Gardle

W Wilczym Gardle życie podporządkowane było rygorystycznym zasadom ideologii narodowosocjalistycznej, takim jak pracowitość, dyscyplina oraz lojalność wobec partii. Mieszkańcy mieli np. obowiązek dbania o kondycję fizyczną. Regularne odbywały się mityngi i spotkania, które miały wzmocnić więzi między mieszkańcami.

Wilcze Gardło w Gliwicach - szkoła - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło w Gliwicach - szkoła - Fot. Wiktoria Głodowska
Wilcze Gardło w Gliwicach - jedna z ulic - Fot. Wiktoria Głodowska

Izolacja

Wilcze Gardło miało być i tak się stało miejscem odizolowanym od świata zewnętrznego. Główna droga prowadząca do osiedla była więc kręta, wąska i trudna do przejechania. Po jej bokach ukryte były punkty karabinów maszynowych, co miało zabezpieczyć mieszkańców przed potencjalnym zagrożeniem.

W lasach otaczających osiedle powstało wiele bunkrów i schronów, które miały zapewnić bezpieczeństwo. Po II wojnie światowej Po zakończeniu II wojny światowej Wilcze Gardło, opuszczone przez Niemców osiedle, zajęli repatrianci z Francji oraz ludność lokalna.

Nowi lokatorzy przekształcili domy według własnych potrzeb, usuwając wszelkie ślady hitlerowskiej przeszłości. Wiele domów zostało przebudowanych. Wilcze Gardło w granicach Gliwic znajduje się od 1975 roku.

Dziś jest rozrastającym się spokojnym, zielonym osiedlem.

Read more!
Udostępnij

Przeczytaj także

Warszawski wieżowiec Intraco zostanie wyburzony. Co powstanie na jego miejscu?
Wohnpark Alterlaa w Wiedniu - eksperyment społeczny z lat 70. Osiedle komunalne z basenami na dachach
Erich Mendelsohn - z Olsztyna w świat wielkiej architektury [ZNANI ARCHITEKCI]

Polecane

Skalny amfiteatr na Górze św. Anny - pomnik megalomanii nazistów. To jeden z największych tego typu obiektów na…
Stalowe domy w Zabrzu - eksperyment budowlany z lat 20. XX wieku. Wznoszono je w niecały miesiąc
Jankowa Żagańska: wieża ciśnień. Zaprojektował ją Otto Bartning - współtwórca Bauhausu

Skomentuj:

Wilcze Gardło. Kiedyś wzorcowe osiedle III Rzeszy. Dziś spokojna dzielnica Gliwic

Ta strona używa ciasteczek w celach analitycznych i marketingowych.

Czytaj więcej