Chorwacja: ostatnie szaleństwo Tito. Pomnik Petrova Gora [CZERWONY URBEX]

Pomnik Petrova Gora w Chorwacji znajduje się niedaleko granicy z Bośnią i Hercegowiną. To jeden z najbardziej imponujących spomeników rozsianych po całych Bałkanach. Ogromny, kilkupiętrowy, pokryty resztkami stalowych paneli budynek widoczny jest z daleka. Wznosi się on na najwyższym szczycie masywu Petrova Gora - Mali Petrovac.

Otwarty 4 października 1981 r Pomnik Powstania Ludu Kordun i Banija był ważnym punktem na jugosłowiańskiej mapie pamięci. Upamiętnia on poległych tu w walkach z Ustaszami etnicznych Serbów. Walki partyzantów toczyły się tu w latach 1941-1942.

Chociaż plany budowy pomnika na szczycie Mali Petrovac pojawiły się tuż po II wojnie światowej, konkurs architektoniczny na projekt monumentu rozpisano dopiero w 1970 roku. Początkowo zwyciężyła praca Igora Toša, jednak realizacja jego projektu okazała się zbyt kosztowna. Ogłoszono więc drugi konkurs, który wygrał Vojin Bakić. I to właśnie jego projekt zaczęto realizować. Czas gonił. Ogromny monument, o wysokości 37 metrów, miał zostać otwarty 10 lat później - w 1981 roku, w 40. rocznicę powstania Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii.

Pomnik został wykonany z betonu. Falująca, futurystyczna konstrukcja została w całości pokryta sprowadzonymi ze Szwecji panelami ze stali nierdzewnej. Monolityczny budynek pozbawiony jest okien. Na dole mieściła się sala kongresowa na 250 osób. Górne piętra przeznaczone były na bibliotekę, kawiarnię i muzeum toczonych na masywie Petrova Gora walk.

Muzeum/pomnik Petrova Gora funkcjonowało do początku lat 90. - do czasu wybuchu wojny na Bałkanach. Monument - najwyższy punkt w okolicy, przekształcony został w bazę wojskową. Stacjonowały tu Jugosłowiańska Armia Ludowa, paramilitarne bojówki serbskie i armia chorwacka. Funkcjonował tu również szpital wojskowy.

Po wojnie pomnik został "porzucony". Wyposażenie rozkradziono, a muzealne zbiory zniszczono. Na szczycie konstrukcji zamontowano anteny, które są tu do dnia dzisiejszego. Pomnik niszczeje, odpadają kolejne stalowe panele. I chociaż do "wnętrz" pomnika nie można już wchodzić, nie brakuje tu amatorów opuszczonych obiektów.

To kolejna odsłona naszego cyklu, realizowanego wspólnie z "ARTE po polsku". W każdą środę przedpremierowo na serwisie Bryla.pl obejrzycie kolejne odcinki programu Czerwony Urbex. Zajrzymy do opuszczonych, tajemniczych obiektów w Niemczech, Mołdawii, Bułgarii, Gruzji, Albani i Serbii.

Zobaczcie poprzedni odcinek: