Fran Silvestre i poszukiwanie skutecznego piękna - podsumowanie wykładu w ramach cyklu Mistrzowie Architektury

Sytuacja związana z pandemią skłania do refleksji. Czy może nastąpić rewolucja w dotychczasowym spojrzeniu na projektowanie? Czy architektura jest w stanie realnie wpływać na życie i otoczenie ludzi? Na te i inne pytania odpowiedział hiszpański architekt Fran Silvestre, założyciel pracowni Fran Silvestre Arquitectos, podczas spotkania on-line z cyklu „Mistrzowie Architektury”. Rozmowę z architektem przeprowadzili Justyna Boduch i Wojciech Fudala z Zarządu katowickiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, którzy własne pytania przeplatali pytaniami przesyłanymi przez widzów.

Pracownia architektoniczna Fran Silvestre Arquitectos została założona w 2005 roku i mieści się w Espai Alfaro - wyjątkowym centrum  sztuki położonym w Godelli pod Walencją. W swojej pracy hiszpańscy architekci czerpią z artystycznych i kulturowych tradycji miejsca, łącząc architekturę, sztukę oraz design. Istotą procesu twórczego staje się dialog, pozwalający badać indywidualny charakter potrzeb człowieka. Tworzone przez pracownię minimalistyczne formy współdziałają z użytkownikami w doświadczeniu percepcyjnym, stając się dla mieszkańców „sceneriami dla życia”. Taki tytuł nosi zresztą książka Frana Silvestre, którą mogli wygrać uczestnicy wykładu wysyłający pytania do architekta.

Podczas swojego wykładu Fran Silvestre podkreślał znaczenie procesu twórczego zorientowanego na świat sztuk pięknych, ze szczególnym naciskiem na rzeźbę. W swoich projektach pracownia realizuje ideę „poszukiwania skutecznego piękna”, a flagowym przykładem tego założenia jest projekt HOUSE ON THE CLIFF. Budynek usytuowany jest na stromej działce, z której rozpościera się malowniczy widok na Morze Śródziemne. Monolityczna forma budynku sprawia wrażenie jakby lewitował on nad skarpą. „Oko cyklopa spoglądające na zatokę” - jak określa to sam architekt, tworzy poziomą platformę z poziomu wejściowego, na którym zlokalizowane zostały funkcje mieszkalne. Okalająca bryłę rzeźbiarska klatka schodowa stanowi portal pomiędzy sercem budynku, a znajdującym się poniżej basenem - przedłużeniem zatoki. Występujące na działce różnice wysokości zdeterminowały wybór trójwymiarowych konstrukcji żelbetowych i ekranów dostosowujących się do rzeźby terenu, tak aby zminimalizować ingerencję w środowisko naturalne. Surowa bryła budynku podejmuje grę ze światłem. Zmienia swoje oblicza wraz z porami dnia, w jednej chwili koncentrując się na ekspozycji walorów pejzażu, by później intrygująco zaprosić do środka.

Nietypowa działka okazała się ważną determinantą również w procesie tworzenia projektu HOFMANN HOUSE. Otoczona zielenią, obszerna, o wydłużonym kształcie parcela, tworzy perspektywę widokową pomiędzy morzem, a środowiskiem miejskim. Wyzwaniem stojącym przed projektantami było stworzenie przestrzeni otwartej na krajobraz, dającej jednocześnie poczucie prywatności. Bazowym elementem założenia jest zbudowana w kształcie litery „T” geometria dachu. Rozwiązanie to z jednej strony chroni dom przed wzrokiem sąsiadów, z drugiej koncentruje użytkownika na doznaniach związanych z obecnością natury. Budynek osadzony jest na kamiennej podstawie, z której wyłania się tafla wody. W projekcie można dostrzec wybrzmiewające echa „miesowskiej” koncepcji kontinuum czasowo-przestrzennego. Gęstwina zieleni stanowi bufor pomiędzy miejskim otoczeniem, a kompozycją szklanych ścian budynku. Górny poziom domu został zaprojektowany wedle zasady otwartego planu. Znajduje się tam salon z jadalnią wraz z wejściem na dach. Na niższym poziomie, wkomponowanym w skałę, mieści się dodatkowy salon, gabinet, sypialnie oraz łazienka. Dzięki takiej organizacji przestrzeni latem życie mieszkańców toczy się na zewnątrz, z kolei zimą przenosi się do bardziej kameralnych pomieszczeń zamkniętych.

Na szczególną uwagę zasługuje projekt domu znajdującego się w Ayorze, ważnym miejscu na mapie architektonicznego dziedzictwa kulturowego Walencji. Współcześnie budynki, którym przyszło powstać w zabudowie historycznej, wpisują się bezpiecznie w otoczenie, pełniąc rolę jego dopełnienia lub przeciwnie, próbują nadać mu nowe znaczenie, często lekceważąc zastany kontekst. Projekt HOUSE OF THE MOUNTAIN SIDE OVERLOOKED BY A CASTLE jest poszukiwaniem punktu równowagi pomiędzy historyczną tkanką a nowoczesnością. Pracownia proponuje pełną integrację ze środowiskiem naturalnym i zabytkowym z dala od sztucznego naśladownictwa historycznych wzorców. Dom sprawia wrażenie opartego na zboczu zamku, który wyrasta ze szczeliny. Jest pomyślany jako zwarta kubatura z otworami nawiązującymi do fragmentacji występującej w otoczeniu. Budynek, choć z zewnątrz sprawia wrażenie zamkniętego, wewnątrz jest przestrzenią przedzieloną pustką, stanowiącą rdzeń komunikacji. Światło wdziera się do wnętrza. Odbijając się od jasnych, kamiennych ścian pozwala jeszcze lepiej chłonąć kształt, barwę i fakturę. Subtelne nawiązania do zastanej zabudowy można odnaleźć w wykorzystanym w warstwie wykończeniowej drewnie, rodzimym materiale.

Po prezentacji wybitnych przykładów architektury domów jednorodzinnych nie powinno dziwić, że stały się one wizytówką hiszpańskich architektów. Niemniej jednak w zestawieniu nie mogło zabraknąć projektu o zupełnie innej skali. EÓLICA TOWER - grawerowana wieża poświęcona wiatrowi, to 170-metrowy budynek mający zaopatrywać miasto w energię odnawialną o potencjale tysiąca wiatraków. Monolityczna geometria wieży zmienia swoje proporcje w zależności od kąta padania promieni słonecznych i obranego punktu obserwacji. Rzut planu został oparty o połączenie trzech pionowych rdzeni komunikacyjnych. Obiekt stanowi grę kontrastów pomiędzy majestatycznym punktem orientacyjnym, a dynamiczną strukturą wyrażającą wolę pochwycenia wiatru. Czy i tym razem piękno proponowane przez biuro projektowe jest skuteczne? Bez wątpienia. Gdy system turbin o pionowej osi czerpie zyski z energii wiatrowej, pozioma powierzchnia podium pozwala na włączenie energii termoelektrycznej, a głębokie fundamenty konstrukcji dopuszczają czerpanie zysków z ciepła płynącego z wnętrza Ziemi. Wieża ponadto jest wyposażona w windy panoramiczne i platformę widokową, z której rozpościera się widok na całe miasto.

Wisienką na torcie propozycji przedstawionych przez Frana Silvestre jest budynek o poetyckim przydomku - HOUSE OF THE SUN. Jak twierdzą architekci, wyraża on ich fascynację twórczością Andreu Alfaro. Dzieło tego wybitnego rzeźbiarza zatytułowane „Wrota Wszechświata” przez kilka lat znajdowało się u progu pracowni Fran Silvestre Arquitectos, prowokując architektów do myślenia. Koncept opiera się na linearności oraz sugestywnej intencji ruchu. Dom z malowniczym widokiem na Morze Śródziemne wyraża ideę otwartej centralności, która zdaniem Mistrza Architektury jest reprezentacją czegoś niezmierzonego. Geometria budynku pochłania niebo i horyzont, stanowiąc ramę dla krajobrazu. Półkolista, zawieszona struktura chroni przed typowymi dla tej okolicy silnymi wiatrami, jak i wzrokiem sąsiadów.

Prezentując przykłady swoich realizacji, Fran Silvestre zwracał szczególną uwagę na proces twórczy, który winien być poszukiwaniem funkcjonalnego piękna. Polega on na nieustannym badaniu balansu pomiędzy naturalną potrzebą człowieka do umiłowania estetycznych wartości, a pierwotnymi i ponadczasowymi potrzebami użytkowników.  Przedstawione ascetyczne formy doskonale uwzględniają emocje i psychologię człowieka. Mimo surowości i wyrazistego charakteru, architektura ta z szacunkiem traktuje otoczenie, w pełni wykorzystując potencjał krajobrazowy.

Co ciekawe, już od samego początku pracy projektowej, w proces twórczy hiszpańskiego biura zaangażowani są przedstawiciele rozmaitych dziedzin nauki. Interdyscyplinarne środowisko pracy pozwala na zastosowanie najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych, przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów estetycznych. Jak podkreśla Fran Silvestre, głównym motorem napędowym pracy projektowej jest entuzjazm, którym zespół zaraża nie tylko swoich klientów, lecz także siebie nawzajem.