Fallingwater - dom nad wodospadem. Frank Lloyd Wrigth zaprojektował budynek, który wyprzedził epokę [IKONY ARCHITEKTURY]

Ukończony w 1937 roku Fallingwater ( znany też jako dom nad wodospadem) uchodzi za największe dzieło Franka Lloyda Wrigtha. Nie bez powodu. Dom wpisany jest w otaczająca przyrodę, tak jakby w tym miejscu stał "od zawsze". To doskonały przykład architektury organicznej.

Dom w Mill Run w Górach Allegheny, koło Ohiopyle (w stanie Pensylwania), powstał na zlecenie Edgara J. Kaufmanna z Pittsburgha - właściciela sieci popularnych, amerykańskich domów towarowych. Na malowniczo położonym nad rwącym górskim potokiem Bear Run miał powstać dom letniskowy, w którym rodzina Kaufmannów spędzałaby wolny czas.

Co ciekawe, to jedynne dziecko Edgara i Liliane Kauffmanów - Edgar Kaufmann Jr. było "katalizatorem" zlecenia projektu Frankowi Lloydowi Wrightowi. Latem 1934 roku Junior przeczytał biografię amerykańskiego architekta. Zainspirowany jego architekturą organiczną, rozpoczął staż w szkole w Taliesin, założonej w 1932 roku przez Wrighta i jego żonę Olgivannę. W listopadzie 1934 r. Edgar i Liliane Kaufmann po raz pierwszy spotkali Franka Lloyda Wrighta.

Kilka miesięcy później Wrigt odwiedził Mill Run. Kaufmann chciał, aby dom znajdował się na południowym brzegu potoku Bear Run, bezpośrednio nad wodospadem. Frank Lloyd Wright stworzył jednak projekt domu bezpośrednio nad wodospadem, aby zapewnić domownikom widok na kaskady wody. Początkowo nie spodobało się to Kaufmannowi, jednak ostatecznie przystał na wizję architekta.

Fallinwater - dom nad wodospadem, który wyprzedził epokę

Fallingwater powstawał w latach 1936-1937 . Do jego budowy użyto kamieni z okolicznych kamieniołomów i zbrojonego betonu. Najbardziej charakterystyczny element Fallingwater - rozłożyste tarasy, umieszczono na betonowych wspornikach bezpośrednio ponad strumieniem (niektóre z tych elementów były zanurzone w wodzie). Wszystko to miało na celu stworzenie wrażenia harmonii z otoczeniem i kontaktu z surową przyrodą Zachodniej Pensylwanii. Wielkie głazy leżące w strumieniu w miejscu budowy pozostawiono nietknięte. Jeden z nich delikatnie wystaje z podłogi w salonie. Podobno na wyraźne życzenie rodziny właściciela, która chciała zachować wspomnienia z opalania się nad strumieniem właśnie na tej skale.

Budowa domu nad wodospadem to czas nieustannych konfliktów między Wrightem, Kaufmannem i wykonawcą robót budowlanych. Inżynierowie zwracali uwagę na zbyt małą liczbę podpór. Frank Lloyd Wrigt nie przyjmował krytyki, a Kaufmann z przerażeniem patrzył na rosnące koszty budowy. "Fallingwater" pochłonął 155 000 dolarów (dla porównania, dom na przedmieściach kosztował wtedy ok. 5 000 dolarów).

Ostatecznie powstał dom, który wyprzedził epokę. Całość budynku jest bardzo przeszklona w celu zapewnienia ciągłego kontaktu z naturą. Nie ma jednak ram okiennych - szkło delikatnie znika w kamieniu - przypominając raz jeszcze o niesamowitej, wręcz legendarnej dbałości Franka Lloyda Wrighta o szczegóły. Większość z tak przeszklonych pomieszczeń jest niska a ich zbudowane z kamienia ściany przenikają się. Potęguje to efekt ''otwierania się'' domu na okoliczny las. Oprócz obowiązkowego dla każdego fotografa widoku piętrzących się tarasów ponad wodospadem, najsłynniejsze są schody, które dają schodzącemu złudzenie wchodzenia wprost do strumienia płynącego pod domem.

Dom nad wodospadem stał się sławny jeszcze przed ukończeniem i sława ta rosła z każdą upływającą dekadą. Idea Franka Lloyda Wrighta, która legła u podstaw ''domu nad wodospadem'' trwa do dzisiaj. Człowiek może żyć w zgodzie z naturą. Niestety, Fallingwater choć imponujący okazał się problematyczny. Tuż po zdjęciu rusztowań, dom "opadł" kilka centymetrów - powstały liczne pęknięcia na ścianach. W kamiennych murach było stale chłodno. Dodajmy do tego wszechobecną wilgoć i olbrzymie koszty utrzymania nieruchomości.

W 1963, po śmierci rodziców Edgar Kaufmann Jr. podarował dom stanowi Pensylwania w celu utworzenia w nim muzeum. Fallingwater był wtedy w fatalnym stanie - beton, jak i jego stalowe zbrojenie były bliskie granic wytrzymałości. Renowacja trwała ponad 20 lat. Kosztowała 11,5 mln dolarów.

Dom nad wodospadem Franka Lloyda Wrighta to ikona architektury XX wieku. W 2019 roku Fallingwater (wraz z 7 innymi pracami Wrighta) został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Fallingwater - ciekawostki:

• pierwotnie dom miał kosztować 35 000 dolarów. Ostatecznie koszt budowy wyniósł 155 000 dolarów
• rezydencja Vandamm w Mount Rushmore, pojawiająca się w filmie Alfreda Hitchcocka "Północ, północny zachód" z 1959 roku inspirowana jest właśnie Fallingwater
• dom nad wodospadem ma 495 m2 powierzchni (268 m2 pomieszczeń i 227 m2 tarasów)
• Fallingwater występuje w serii "klasyki architektury" Lego Architecture