Rynek w Gorzowie Wielkopolskim na nowo według BXB studio. Stylistyka "wielkiej płyty" przekuta w atut?

6 października 2025 roku Wydział Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Gorzowa Wielkopolskiego zaprezentował projekt modernizacji elewacji Starego Rynku opracowaną przez architekta Bogusława Barnasia z biura BXB studio.

„To pierwszy krok w pracach nad Miejscowym Planem Rewitalizacji dla Śródmieścia, który pozwoli na opracowanie szczegółowych zasad kompozycji zabudowy, elewacji, zagospodarowania przestrzeni publicznych, oraz określenie funkcji lokali w Śródmieściu" - wyjaśniła na spotkaniu Miejska Architekt Marta Bejnar-Bejnarowicz.

Miejska Konserwator Zabytków Agnieszka Dębska przedstawiła rys historyczny architektury centrum miasta, począwszy od historycznego układu, po współczesną zabudowę ukształtowaną w czasach PRL. Bogusław Barnaś przedstawił swoją wizję otoczenia gorzowskiego Starego Rynku. Na pytania mieszkańców, w tym Radnych, odpowiadali projektant, Architektka Miasta i Miejska Konserwator Zabytków wspierani przez urzędników Wydziału Urbanistyki i Architektury i wiceprezydent miasta Izabelę Piotrowicz.

Oto co pisze Bogusław Barnaś o swojej koncepcji:

"Rewitalizując przestrzeń rynku w Gorzowie Wielkopolskim, chcemy działać subtelnymi środkami wyrazu, unikając zbędnych wizualnych kontrastów i nadmiernej ingerencji w historyczny charakter otoczenia. Postanowiliśmy wstydliwą przeszłość PRL przekuć w atut. Podkreślić tożsamość budynków przy jednoczesnym nadaniu im nowego znaczenia.

Rynek w Gorzowie Wielkopolskim ma trudną historię. Całkowicie zbombardowany podczas drugiej wojny światowej, został odbudowany w epoce PRL z zastosowaniem standardowych obiektów wielkopłytowych o niskich walorach estetycznych. Jedną z pierzei formuje ciekawy budynek Spółdzielczego Domu Handlowego o potocznej nazwie Kokos. Na środku rynku dominuje zabytkowa katedra. Jest to być może jedyny na świecie rynek starego miasta, który formują pierzeje epoki PRL. Tą wstydliwą przeszłość warto przekuć w atut!

Rynek w Gorzowie Wielkopolskim powinien stać się autentycznym świadkiem historii. Nie powinien on historii zamazywać, zniekształcać czy przekłamywać. Uważamy, że to miejsce ma szansę stać się przestrzenią unikalną ze względu na swoją historię i prawdę o tym miejscu którą głosi poprzez zaprojektowaną przestrzeń.

Rynek formują pierzeje budynków z epoki PRL, których fasady w późniejszych latach przekształcono poprzez dodanie atrap i ozdobników oraz przemalowano, imitując architekturę minionych epok. Pierzeje te postanowiliśmy zrewitalizować w taki sposób, aby były autentycznym świadectwem swojej historii, jednocześnie postanowiliśmy wynieść ich estetykę do rangi sztuki współczesnej przy zastosowaniu najnowszych technologii, aby stały się wkładem w kulturę kształtowania przestrzeni naszych czasów. Uważamy również, że monolityczne otoczenie rynku będzie stanowić doskonałą ramę dla znajdującej się na środku rynku zabytkowej katedry WNMP - najstarszego kościoła w mieście. Aktualnie pierzeje rynku w naszej ocenie są nośnikiem fałszu i chaosu. Są bezwartościowymi atrapami nieprzystającymi do rangi i powagi miejsca.

Spółdzielczy Dom Handlowy - Kokos - proponujemy przywrócić do pierwotnego kształtu. Usunąć zbędne żaluzje dodane w późniejszych latach. Proponujemy też wpisanie tego budynku na listę obiektów objętych ochroną. W przyszłości rozważenie również nowej funkcji użytkowej - np. Kulturalnej.

Dla pozostałych budynków - wielkopłytowych bloków mieszkalnych, zaprojektowaliśmy układ betonowych płytek formujących nową fasadę. Dedykowane płytki, wykonane na zamówienie z barwionego betonu, stanowią kluczowy element naszej koncepcji architektonicznej. Betonowe kwadratowe płytki nawiązują wprost do wielkiej płyty epoki PRL, ale również charakterystycznej fasady budynku Kokos.

Inspiracją dla układu betonowych płytek jest modularność wielkiej płyty epoki PRL, której przybliżony wymiar 3 x 3 metry przeniesiono na poziom detalu nowej fasady. Mozaiki tworzą subtelne gradienty z mniejszych płytek o wymiarach 25 cm x 25 cm, które układają się w większe kwadraty 3 x 3 metry. Dzięki precyzyjnemu zgraniu kolorystycznemu te większe kwadraty również tworzą gradient, nadając fasadom dynamiczny, ale zarazem elegancki i współczesny charakter.

Płytki utrzymane są w neutralnej tonacji szarości, ale także częściowo wzbogacono je subtelnymi ciepłymi odcieniami: mieszanką tonacji barw pastelowych oscylujących między kolorem piaskowym, ceglanym i szarym. Te akcenty kolorystyczne stanowią delikatne przedłużenie oraz tło dla ikonicznego piaskowego budynku Kokosa i sąsiadującego z nim ceglanego kościoła.

Kolorystyka fasad nie konkuruje z historycznymi dominantami architektonicznymi, lecz je subtelnie uzupełnia, wprowadzając ład i harmonię na rynku. Każdy segment mozaiki 3x3m składa się tylko z dwóch różnych odcieni płytek ułożonych dowolnie między sobą, więc wykonanie projektowanego układu nie będzie stanowiło trudnego wyzwania, choć pozornie nasza mozaika jednego modułu 3x3m robi wrażenie układu płytek o dużej rozpiętości tonalnej.

Mozaika wykonana z betonu, dzięki zastosowaniu punktowego oświetlenia w narożnikach modułów 3x3 m zyskuje dodatkowy wymiar estetyczny i funkcjonalny. Mówi o historii, ale również tworzy zupełnie nową, wręcz futurystyczną przestrzeń rynku, którą możemy dowolnie sterować dopasowując się do potrzeb miasta czy okoliczności tematycznych.

Przewidziany układ punktów LED-owych umiejscowionych w narożnikach kwadratów podkreśla modularny charakter elewacji nawiązując do wielkiej płyty i jednocześnie umożliwiając tworzenie animacji świetlnych płyty rynku. Światło integruje się z wizualnym rytmem mozaikowych gradientów, zmieniając przestrzeń w żywy, dynamiczny element miasta. Świetlne przejścia mogą być statyczne lub aktywne - rozpraszające się jak mgiełka światła po powierzchni elewacji w sposób delikatny i subtelny, bądź dynamicznie - wprowadzając pulsujące sekwencje podkreślające ruch i rytm życia miasta.

Na południowym narożniku rynku, gdzie znajduje się podwyższona ściana bez okien, zaprojektowano ledowy zegar inspirowany układem płytek. Geometryczny rytm mozaik został przeniesiony na tarczę zegara, który wpisuje się w estetykę fasad. Zegar ten stanie się symbolicznym punktem odniesienia dla mieszkańców i odwiedzających rynek. Buduje on nową tożsamość miejsca przy zachowaniu ogólnej idei przestrzennej.

Do projektu fasad proponujemy opracowanie parteru miasta - wzdłuż monolitycznej fasady południowej - ulicy Obotryckiej - proponujemy zaawansowane technologicznie przeszklone pawilony. Nowoczesne pergole posiadają kolorystykę i stylistykę spójną z fasadami bloków. Ich transparentny i użytkowy charakter wprowadzi życie na płytę rynku. Znacznie wydłuży czas, w którym mieszkańcy i turyści będą chętnie korzystali z lokalnych restauracji. Miasto z kolei może pobierać czynsz od najemców za korzystanie z tak luksusowej przestrzeni outdoorowej - pawilony posiadają otwierane przeszklenia ścian i otwierany dach. Umożliwiają korzystanie z wnętrz również w okresie zimowym.

Pierzeja północna z kolej - od ulicy Sikorskiego - zyskuje kameralne drewniane podesty, wprowadzamy drewno jako element posadzek, ogródków, jak i ich wyposażenia - mebli.

Kolejnym elementem jaki sugerujemy w przestrzeni rynku jest dodatkowa zieleń. Doskonale się ona będzie komponować z budynkiem katedry oraz monolitycznymi nowymi pierzejami.

W przestrzeni rynku proponujemy również przestrzenną rzeźbę - makietę urbanistyczną pokazującą kształt historycznego rynku - jest ona umiejscowiona w południowej części rynku obok kościoła, w pobliżu ulicy Mostowej.

Makieta ta wykonana zostanie w skali umożliwiającą wejście na płytę rynku i oglądnięcie każdego istniejącego w przeszłości budynku - przepięknych kamienic poprzedniej epoki. Taka rzeźba to świadek historii, która zastała bezpowrotnie wymazana z przestrzeni rynku. Rzeźba ta to kolejny element przestrzenny, który buduje tożsamość i autentyczność miejsca. Element edukacyjny, historyczny i kompozycyjny rynku i całego miasta.

Uważamy, że takie podejście do kształtowania rynku w Gorzowie Wielkopolskim sprawi, że miasto zyska
piękny i prestiżowy Salon Miejski, który będzie chlubą i wizytówką miasta. Taka przestrzeń ożywi przestrzeń rynku,
podniesie wartość nieruchomości, wartość komercyjną lokali usługowych, potencjał turystyczny miasta. W
zaprojektowanej przez nas przestrzeni podkreślamy wartość zabytkowej katedry jako unikatu ujętego nowoczesną,
elegancką ramą architektury XX i XXI wieku".

----

Rynek w Gorzowie Wielkopolskim

• Projekt: BXB studio Bogusław Barnaś
• Zespół: Bogusław Barnaś, Bartłomiej Mierczak, Magdalena Fuchs, Yousra Bouras, Kacper Szczypta, Justyna Duszyńska-Krawczyk, Urszula Furmanik
• Wizualizacje: BXB studio Bogusław Barnaś
• Grafiki: BXB studio Bogusław Barnaś
• Lokalizacja: Gorzów Wielkopolski, Polska
• Rok: 2024-2025
• Klient: Miasto Gorzów Wielkopolski