Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku gotowe. Trwają pracę nad montażem wystawy

Deportacje ludności na Syberię najmocniej dotknęły Polaków zamieszkujących wschodnie tereny Rzeczypospolitej. Pierwsza z wywózek była najtragiczniejsza. 80 lat temu, w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku, na Syberię wywieziono ok. 140 tysięcy ludzi. Wielu nie przetrwało podróży, wielu nie wróciło z zesłania. Umierali z głodu, zimna, wyczerpania.

Idea powstania w Białymstoku ośrodka upowszechniającego wiedzę oraz pamięć o zesłaniach syberyjskich nabrała kształtu wraz z pierwszymi pomysłami budowy w Białymstoku Muzeum Pamięci Sybiru. W 2011 roku ogłoszony został konkurs na projekt bryły Muzeum - wygrała koncepcja pracowni Arkon Jana Kabaca.

Niedawno zakończyły się prace budowlane, których celem było przekształcenie dawnego magazynu wojskowego nr 2 przy ulicy Węglowej w nowoczesne muzeum. W ostatnich tygodniach 2019 roku rozpoczął się montaż wystawy i wyposażenia obiektu. Na początku grudnia 2019 roku Tadeusz Truskolaski - prezydent Białegostoku, oficjalnie przekazał klucze władzom muzeum.

Budynek Muzeum Pamięci Sybiru ulokowany jest na terenie przedwojennych, polskich magazynów wojskowych, które bezpośrednio przylegają do dawnego, brzeskiego traktu kolejowego.

W dwupiętrowym magazynie znajdzie się zasadnicza część wystawiennicza, natomiast administracja Muzeum mieścić się będzie w nowym, dobudowanym budynku. Tu również przewidziano sale konferencyjne, sale edukacyjne, kawiarnię i całe zaplecze Muzeum.

Zaprojektowana bryła jest surowa, podstawowy budulec to beton i szkło. Budynek pełen jest symboli nawiązujących do katorgi polskiej ludności, np. zespół muzealnej zabudowy został otoczony lasem stalowych słupów, co ma nawiązywać, w zamyśle architekta, do syberyjskiej tajgi. Elementem wystawy będzie odrestaurowany zabytkowy wagon towarowy konstrukcji rosyjskiej z 1892 roku. "Tiepłuszka" jest taka sama jak wagony towarowe, którymi wywożono Polaków na Sybir.

Na wystawie stałej Muzeum chronologia przeplatać się będzie z opowieścią tematyczną. Najbardziej wyeksponowana zostanie historia lat 1939-1946. W tym właśnie okresie represje związane z Syberią dotknęły najwięcej Polaków i miały najtragiczniejsze skutki.

Pierwsza część ekspozycji, która będzie ulokowana na parterze, ukaże tragedię samej deportacji.

Ekspozycję na parterze zamknie instalacja ukazująca najświętsze pamiątki Sybiraków – przedmioty zabrane przez nich z rodzinnych domów w czasie aresztowania.

Wchodząc na piętro Muzeum zwiedzający przekonają się, czym był Sybir, gdzie trafiali zsyłani Polacy. Opowieść zostanie tutaj podzielona na cztery części. Pierwsza opowie o zsyłkach na Syberię w epoce carskiej. W kolejnych wrócimy do historii z II wojny światowej, przedstawiając losy deportowanych rodzin na Syberii i w Kazachstanie oraz więźniów niesławnego GUŁagu. Ostatnia, czwarta część zaprezentuje rozmaite drogi powrotu ze Związku Sowieckiego: żołnierzy i cywilów, którzy opuścili Sybir z armiami Andersa i Berlinga, repatriacje, a także deportacje powojenne.

Centralnym punktem wystawy na pierwszym piętrze będzie położona pomiędzy pawilonami instalacja artystyczna „Ludzie z lodu”, której autorką będzie Martyna Pająk z Poznania. To właśnie jej koncepcja projektowa zwyciężyła w konkursie organizowanym przez Muzeum Pamięci Sybiru.

Z kolei w części podziemnej Muzeum upamiętnione zostaną ofiary Zbrodni Katyńskiej. Wiąże się ona z deportacjami, gdyż rodziny ofiar same stały się celem represji: zostały aresztowane i wywiezione w kwietniu 1940 r. do Kazachstanu. Instalacja w podziemiach będzie miała charakter symboliczny – jej centralną częścią będzie utworzona z wojskowych guzików sylwetka polskiego żołnierza, rzuconego na kolana na moment przed rozstrzelaniem.

Projekt „Wykonanie wystawy stałej i zakup wyposażenia na potrzeby Muzeum Pamięci Sybiru” realizowany jest w ramach działania Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Muzeum Pamięci Sybiru ma zostać otwarte w 2021 roku.

----

Muzeum Pamięci Sybiru

• Projektant: arch. Jan Kabac, Bartłomiej Dudziński, Anna Babula-Dudzińska, Marcin Szymborski
• Całkowita powierzchnia: 6216,00 m²
• Powierzchnia wyremontowanego magazynu: 3000 m2
• Powierzchnia użytkowa: 5458,10 m²
• Kubatura budynku: 28388 m³
• Powierzchnia zabudowy: 3705,15 m²
• Rozpoczęcie budowy: IV kwartał 2016
• Zakończenie budowy: listopad 2019