Maszt w Konstatynowie przez 17 lat był najwyższym obiektem na świecie. Runął w 1991 roku

Maszt znany był także jako Maszt w Gąbinie, Warszawska Radiostacja Centralna w Gąbinie, Radiofoniczny Ośrodek Nadawczy w Konstantynowie i Radiowe Centrum Nadawcze w Konstantynowie. Miał 646 metrów wysokości i do czasu katastrofy był budowlą najwyższą na świecie.

Jak budowano maszt w Konstantynowie?

Gdy odbudowana w 1949 roku radiostacja Raszyn w Łazach z nadajnikiem o mocy 200 kW, rozbudowanym do 500 kW okazała się niewystarczająca dla zapewnienia dobrego odbioru sygnału na terenie całego kraju, zapadła decyzja o budowie nowego nadajnika. Wybór padł na Konstantynów, miejsce bliżej środka geometrycznego kraju, pozbawionym przemysłu i większych siedzib ludzkich. Konstrukcję zaprojektował inż. Jan Polak. Pierwsze place budowlane w rozpoczęto już 5 lipca 1969 roku. 18 października 1972 uroczyście wmurowano stopkę pod maszt radiowy. Zaczęto go montować w 1973 roku, a budowę ukończono 18 maja 1974 roku.

Maszt złożony został z 86 członów o przekroju poprzecznym trójkątnym o boku 4,8 m i wysokości ok. 7,5 m, zbudowanych z rur stalowych o średnicy 245 mm i grubości ścianek od 8 mm na szczycie masztu do 34 mm przy podstawie. Konstrukcja została pomalowana w biało-czerwone pasy. Maszt był utrzymywany przez pięć poziomów odciągów po trzy na każdym poziomie (razem 15), wykonanych z lin stalowych o średnicy ok. 50 mm i wytrzymałości ok. 250 ton. Masa masztu wynosiła ok. 420 ton, lin i izolatorów ok. 80 ton, a nacisk trzonu masztu na podstawę ok. 1100 ton. Wzdłuż masztu zainstalowano samobieżną windę - czas wjazdu na szczyt przy szybkości ok. 0,35 m/sek. wynosił 30 minut. Dodatkowo maszt wyposażony był w drabiny - wejście po nich przy dogodnych warunkach atmosferycznych trwało 2 godziny.

Na ogrodzonym terenie powierzchni około 65 ha obok masztu stanął budynek stacyjny i pomocniczy z wyposażeniem technicznym, wieża stacji linii radioliniowej doprowadzającej program, rozdzielnia elektroenergetyczna i budynek portierni. Radiostację oficjalne uruchomiono 30 lipca 1974 roku.

Przeczytaj także: Maurzyce - most Stefana Bryły. To pierwszy na świecie spawany most drogowy>>

Maszt w Konstantynowie: zasięg

Pierwszymi przekazanymi dźwiękami było 12 uderzeń zegara z wieży Zamku Królewskiego w Warszawie. Radiostacja pracowała na falach długich o częstotliwości 227 kHz (od 1 lutego 1988 roku - 225 kHz). Pierwszy program Polskiego Radia odbierany był prawie w całej Europie, a także w Kazachstanie, Iraku, Iranie i Ameryce Północnej.

Dlaczego runął maszt w Konstantynowie?

8 sierpnia 1991 roku o godz. 19.10 maszt runął. Stało się to w czasie prac konserwatorskich, które miały polegać na wymianie odciągów. Poluzowano jedną z lin w ostatniej, piątej sekcji odciągów, zakładając i naciągając dwie liny pomocnicze. Jedna z lin pomocniczych wysunęła się z zacisków, druga zerwała się z mocowania - górna część masztu złamała się i uderzyła w podstawę. Maszt runął w ciągu kilkunastu sekund.

W katastrofie nikt nie został ranny. W wyniku procesu sądowego kierownik ekipy konserwującej z Mostostalu Zabrze otrzymał wyrok 2,5 roku więzienia (skrócony do 2 lat). Za pośrednie przyczyny katastrofy uznaje się zaniedbania w 17-letniej eksploatacji, w tym zły stan odciągów stwierdzony już w 1987 r. Zdarzyło się też odchylenie czubka masztu od pionu o kilka metrów.

Przeczytaj także: Najstarszy wiszący most żelazny w Europie jest w Ozimku. Był wzorem dla mostu Golden Gate w San Francisco>>

Co się stało z masztem w Konstantynowie?

Przez kilka lat po katastrofie utrzymywano okrojony personel ośrodka, nadajniki konserwowano i załączano kontrolnie wykorzystując tzw. sztuczną antenę. Przed wejściem na teren nieistniejące już (2018) Stowarzyszeniem Ochrony Życia Ludzi przy Najwyższym Maszcie Europy ustawiło krzyż. Stalowa konstrukcja zwalonego masztu została sprzedana na złom. W lipcu 2018 r. dwuczęściowy nadajnik radiowy wraz z urządzeniami towarzyszącymi został przekazany przez Orange Polska (od 2020 roku właściciel terenu) Stowarzyszeniu Park Kulturowy Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza – będzie elementem tworzonego przez Stowarzyszenie Muzeum i Centrum Nauki – Radiostacja Transatlantycka. Od 2022 roku w Konstantynowie trwa oczyszczanie terenu.

Maszt w Konstantynowie: zamiast jednego dwa

W kwietniu 1992 powstały pierwsze rządowe plany odbudowy masztu, decyzja zapadła we wrześniu 1995 roku. Plany przekreślił protest okolicznych mieszkańców obawiających się skutków oddziaływania na nich pól elektromagnetycznych promieniowanych przez maszt. 11 października 1996 roku wyrok Naczelny Sąd Administracyjny uchylił decyzję wojewody płockiego, który wydal zgodę na budowę – tym samym maszt w Konstantynowie przeszedł do historii.

Nowa lokalizacja masztu została wyznaczona w Solcu Kujawskim, na dawnym wojskowym poligonie bombowym. Pierwotnie planowano wzniesienie jednego wysokiego masztu, ostatecznie zdecydowano się na budowę tzw. szyku antenowego złożonego z dwóch masztów o wysokości 330 i 289 metrów. Budowa zrealizowana została w latach 1998–1999 i otwarcie nastąpiło 4 września 1999 roku.

Najwyższy masz radiowo-telewizyjny w Polsce i na świecie

Obecnie najwyższym masztem (telewizyjnym) jest KVLY/KTHI TV Mast mierzący 628,8 metra. Znajduje się 4,8 km na zachód od miejscowości Blanchard w Dakocie Północnej. Do użytku został oddany 13 sierpnia 1963 roku. Najwyższym masztem (radiowo telewizyjnym) w Polsce jest zbudowana w 1969 roku konstrukcja w Olsztynie – ma 365 metrów,