Big Ben - wizytówka i atrakcja Londynu. Co warto o nim wiedzieć?

Oficjalnie od 2012 roku nazywa się Elisabeth Tower, ale zwyczajowa nazwa - Big Ben, weszła na stałe do użytku i historii. Początkowo nazwa Big Ben odnosiła się tylko do dzwonu, obecnie odnosi się do zegara i samej wieży.

Londyn: Big Ben

Decyzja o budowie wieży zapadła 16 października 1834 roku, po wielkim pożarze Pałacu Westminsterskiego (z żywiołu ocalała jedynie 900-letnia Westminster Hall oraz kaplica św. Stefana). Wieżę zaprojektował m.in. Charles Barry i jego asystent August W. Pugin.  Budowa wieży rozpoczęła się 28 września 1845 roku. Wykonawcami byli Thomas Grissell i Morton Peto. Zaszczyt położenia pierwszego kamienia przypadł Emily, siostrze synowej Peto. 

Budowę zakończono w 1858 roku. Powstała neogotycka budowla o wysokości 96,3 metra. Wieża stanęła na betonowej kwadratowej płycie o boku 15.3 metra i grubości 3 metry. Została zbudowana z cegieł i pokryta piaskowym wapieniem Anston z South Yorkshire. Wieńczy ją iglicą pokryta 2567 żeliwnymi dachówkami. Do pomieszczenia z mechanizmem zegara prowadzą spiralne kamienne schody liczące 290 stopni. Kolejne 44 stopnie prowadzą do pomieszczenia z dzwonem, dodatkowe 59 na szczyt iglicy.

Wieża została wybudowana na niestabilnym podłożu (żwir i glina), co powoduje je odchylenie o ok. 23 cm. Aby ją ustabilizować, w latach 90. XX wieku, podczas drążenie tunelu dla przedłużenia linii metra Jubilee. wpompowano pod nią tysiące ton betonu. Eksperci uważają, że dzięki temu pochylenie wieży nie będzie stanowić problemu przez kolejne 4 tys. lat! 

Zegar: Big Ben

Projekt umieszczonego na wieży zegara opracował królewski astronom sir George Airy. Mechanizm stworzyli Edmund Beckett Denison i George Airy, natomiast tarcze – Charles Barry i Augustus W. Pugin. Mechanizm osadzono w wieży w 1854 roku, na 5 lat przed zakończeniem prac budowlanych i dopracowywano konstrukcję. Aby maksymalnie zwiększyć dokładność, zainstalowano połączenie telegraficzne z obserwatorium w Greenwich, które dwa razy dziennie koordynowało czas.

Zegar Big Ben uruchomiono w 1859 roku. Nazwany był wówczas „księciem czasomierzy” – był największym i najbardziej dokładnym zegarem bijącym na świecie. 

Zegar ma cztery tarcze. Każda jest osadzona w stalowej ramie o średnicy siedmiu metrów, wypełnionej 312 kawałkami opalizującego szkła. Wskazówka godzinna mierzy 2,7 m, a minutowa 4,2 metra. Rzymskie cyfry mają po 60 cm wysokości. Na każdej tarczy widnieje napis Domine salvam fac reginam nostram Victoriam primam (Panie zachowaj naszą królową Victorię I). Pierwotnie tarcze były podświetlane lampami gazowymi tylko podczas posiedzenia Parlamentu, ale od 1876 r. już codziennie od zmierzchu do świtu. Żarówki elektryczne zostały zamontowane na początku XX wieku.

Dokładność zegara reguluje moneta — stary angielski grosz. Dodanie lub usunięcie grosza zmienia prędkość zegara o 0,4 sekundy dziennie. Pilnuje tego Strażnik Czasu. Mimo, że Big Ben jest bardzo precyzyjny, to kilka razy się spóźnił.

• W 1949 roku, gdy stado ptaków usiadło na wskazówce pokazującej minuty, zegar opóźnił się o 41 minut.
• W 1962 roku, w noc sylwestrową, z powodu obfitych padów śniegu, spóźnił się o 10 minut.
• Zdarzały się też awarie. W sierpniu 1976 roku uszkodzone zostały łożyska i pękła rama mechanizmu. W wyniku tej awarii Big Ben milczał aż do 9 maja 1977 roku.
• W 1997 roku zegar zatrzymał się dwukrotnie
• 27 maja 2007 roku zegar przestał tykać na 90 minut. 

Zobacz także: Największy zegar na świecie na szczycie megawieżowca>>

Big Ben: dzwon

W wieży znajduje się pięć dzwonów: jeden duży oraz cztery mniejsze. Pierwszy dzwon był gotowy w 1856 roku. Ważył szesnaście ton. Ponieważ wieża nie była jeszcze gotowa, dzwon testowano na pałacowym dziedzińcu. W czasie jednej z takich prób, dzwon się rozpadł. Z kawałków wytopiono nowy. W 1858 dzwon, ważący 13,5 tony, o wysokości 2,3 m i średnicy 2,9 m, został przetransportowany i zamontowany na wieży. Wciągnięcie go na szczyt wieży zajęło 18 godzin. Po raz pierwszy dzwon odezwał się w lipcu 1859 roku, już po oficjalnym otwarciu wieży. ale po dwóch miesiącach pękł – przyczyną było zbyt ciężkiego młota. Po trzech latach młot wymieniono na lżejszy, ale pęknięcia nie usunięto, lekko go tylko obrócono, aby młot uderzał w inne miejsce. Dzwon bije co godzinę. Cztery mniejsze dzwony biją co kwadrans – wybijają wariację kilku taktów z Mesjasza Haendla. 

Dzwony można usłyszeć w BBC Radio 4 o godz. 18 i 24, a także w BBC World Service. Pierwszy ich dźwięk został nadany 31 grudnia 1923 roku.

Big Ben był największym dzwonem na Wyspach Brytyjskich do 1881 roku. Zdetronizował go „Wielki Paul”, 16,75-tonowy (dzwon wiszący obecnie w katedrze św. Pawła.  

Big Ben: pokój więzienny 

Wewnątrz wieży znajduje się wyłożona dębową boazerią dawna sala więzienna. Można się do niej dostać się tylko z Izby Gmin. Po raz ostatni uwięziono w nim w 1880 r.  posła Charlesa Bradlaugh, po tym, jak protestował przeciwko złożeniu religijnej przysięgi wierności królowej Wiktorii. Obecnie pomieszczenie to zajmuje Komisja Petycji, która nadzoruje petycje kierowane do Parlamentu.

Big Ben: Ayrton Light 

W 1873 roku nad dzwonnicą umieszczono latarnię. Nazwano ją Ayrton Light, od nazwiska ówczesnego pierwszego komisarza ds. Robót i budynków publicznych Actona Smee Ayrtona. Latarnia jest zapalana, gdy Izba Gmin siedzi po zmroku. Pierwotnie świeciła w kierunku Pałacu Buckingham, więc królowa Wiktoria mogła wyjrzeć przez okno i zobaczyć, czy Izba Gmin pracuje. 

Zobacz także: Londyńczycy chcą się ich pozbyć. Graficy z Polski ruszyli z pomocą>>

Big Ben: remont

W sierpniu 2017 roku rozpoczął się remont Big Bena. Zdecydowano, że podczas prac zawsze jedna tarcza zegara będzie widoczna – remontowano je więc po kolei. Wskazówki powierzchnia żeliwnej ramy zostały oczyszczone i przywrócono im oryginalną kolorystykę: ciemnoniebieski lazur (wskazówki) i jasnoniebieski kobaltowy ze złotem (narożniki tarczy). Wcześniejszy czarny kolor nałożono w latach 30. XX wieku, aby ukryć skutki zanieczyszczenia powietrza. Usunięto również szkło wiktoriańskie i zastąpiono je wiernymi reprodukcjami wykonanymi w Niemczech. Zespół doświadczonych zegarmistrzów wymienił mechanizmy zegara. Dzwon natomiast pozostał na miejscu, ale ucichł. 

Zmieniło się wnętrze wieży: w jednym z istniejących szybów wentylacyjnych zamontowano niewielką windę. Będą nią mogły jeździć wyłącznie osoby niepełnosprawne. Remont powinien się zakończyć w 2021 roku. Sam szyb o wymiarach 4,9 na 2,4 m został zaprojektowany przez Davida Boswella Reida, znanego jako „dziadek klimatyzacji”. Miał on wciągać chłodne, świeże powietrze do Pałacu Westminsterskiego; w praktyce to się nie udało i aż do 1914 roku był kominem.

Światło Ayrton na szczycie wieży zostało zastąpione energooszczędnymi diodami. 

Big Ben: ciekawostki 

• Istnieje kilka hipotez dotyczących nazwy dzwonu. Jedna z nich wskazuje na imię sir Benjamina Halla, głównego komisarza robót w 1858 roku, którego sylwetka miała właśnie dzwon przypominać. Inne źródła podają, że nazwa pochodzi od imienia Benjamina Caunta, popularnego w owym czasie boksera wagi ciężkiej. 
•  Big Ben zagrał w wielu filmach i serialach telewizyjnych. Pojawił się m.in. w: Mary Poppins (1964), The Thirty-Nine Steps (1978), 28 Days Later (2002), V for Vendetta (2005), Spectre (2015), London Has Fallen (2016).