Dom Turysty w Augustowie. Zapomniana perła modernizmu projektu Macieja Nowickiego

Dom Turysty w Augustowie

Dom Turysty to jedna z pierwszych, jeszcze przedwojennych realizacji  Macieja Nowickiego - wybitnego polskiego architekta. Obiekt powstawał w latach 1937-1939 na wniosek Ligi Popierania Turystyki. Uroczystego otwarcia, 27 maja 1939 roku, dokonał Ignacy Mościcki.

Dom Turysty pozostaje jedynym obiektem wybudowanym przez tę organizację w północno-wschodniej części kraju. Ośrodek umiejscowiono na malowniczej, zalesionej działce na Białej Górze (w części Augustowa nazywanej Klonownica) nad jeziorem Necko, w niewielkiej odległości od przystanku kolejowego Augustów Port. Dziś to adres Sportowa 1.

Dom Turysty w Augustowie - architektura

Maciej Nowicki, we współpracy ze Stanisławą Nowicką, Aleksandrem Kodelskim i Władysławem Stokowskim, zaprojektował na wskroś nowoczesną, modernistyczną bryłę. Oparł Dom Turysty na planie prostokąta, wyraźnie dzieląc budynek na część hotelową i restauracyjną. Dość prostą bryłę - standardowy dwukondygnacyjny budynek z dachem dwuspadowym - od frontu urozmaica eleganckie wejście z falowanym daszkiem, który opiera się na smukłych kolumnach. Cały pensjonat zbudowano z palonej cegły w kolorze żółtej, a niektóre części elewacji wykończono okładziną kamienną. Ściany - za zgodą projektanta - nie zostały otynkowane ze względu na cięcia budżetowe. Od strony jeziora na całej długości domu przebiega balkon umocowany na betonowych wspornikach.

W chwili otwarcia Dom Turysty w Augustowie był luksusowym ośrodkiem wypoczynkowym. Goście do swojej dyspozycji mieli 70 pokoi (100 łóżek), duży parking i garaże. Rozrywek dostarczały sale dancingowe, pokoje brydżowe i bilardowe a także prywatna plaża nad Neckiem. W 1939 miały się tutaj odbyć mistrzostwa Europy w żeglarstwie, odwołane z przyczyn politycznych.

Zajazd Hetman w Augustowie - dawny Dom Turysty

Podczas II wojny światowej Dom Turysty został zniszczony. Budynek odbudowano w 1948 roku z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (później PTTK). 5 lat później obok modernistycznej bryły powstała stanica wodna.  Kolejny remont Dom Turysty przeszedł na początku XXI wieku.  W 1983 roku został wpisany do rejestru zabytków. Na elewacji frontowej, z inicjatywy mieszkańców Augustowa, w 1989 roku (w pięćdziesiątą rocznicę otwarcia obiekty) umieszczono tablicę poświęconą Maciejowi Nowickiemu. Obiekt funkcjonuje do dziś. Obecnie mieści się tu Zajazd Hetman.

Maciej Nowicki - architekt przyszłości

Maciej Nowicki (ur. w 1910 roku, zm. w 1950 roku) wsławił się nowatorską realizacją hali wystawowej Paraboleum (obecnie Dorton Arena) w Raleigh w Karolinie Północnej. Budynek figuruje na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Jako jedyny Polak wraz z Oscarem Niemayerem, Le Corbusierem, Svenem Markeliusem, Wallacem Harrisonem i Howardem Robertsonem współtworzył nowojorski gmach ONZ. Podczas swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych współpracował z Eero Saarinenem i Albertem Meyerem.

Lewis Mumford, wybitny krytyk architektury pisał o nim tak: "Ci, którzy z bliska znali pracę Macieja Nowickiego, którzy mogą ocenić jego możliwości, jak i wykonanie, nie mają wątpliwości, że nosił w sobie zarodek nowej ery" (cyt. z książki Tadeusza Mycka Spotkania z mistrzami. Portrety 63 architektów polskich)

Dziełem życia wybitnego architekta miał być plan zupełny Czandigarh - stolica Pendżabu i Harjany, indyjskie miasta budowane od zera w latach 50. Niestety, tragicznie zmarły w katastrofie lotniczej Nowicki nie zdążył zrealizować swoich pomysłów, a jego miejsce zajął Le Corbusier.

O Czandigarh - indyjskim mieście stworzonym od zera przeczytacie tu>>