Wieżowiec Chrysler Building w Nowym Jorku. Art déco na całego [IKONY ARCHITEKTURY]

Chrysler Building znajduje się w Nowym Jorku w dzielnicy Midtown Manhattan, przy skrzyżowaniu 42. ulicy i Lexington Avenue. Został wybudowany dla korporacji Chryslera, na zlecenie Waltera Chryslera. Był pierwszym wieżowcem w historii, który przekroczył 1 tys. stóp (305 m) wysokości (w 1931 roku wyprzedził go Empire State Building, obecnie jest na dziesiątym miejscu w Nowym Jorku, ale wciąż jest najwyższym na świecie budynkiem zbudowanym z cegły). Kosztował ok. 20 mln dolarów.

Ikoniczny wieżowiec Chrysler Building powstał z polecenia Waltera Chryslera, młodego amerykańskiego magnata motoryzacyjnego, który chciał przenieść z Detroit główną siedzibę swojej firmy. Odkupił on za 2,5 mln dolarów projekt budynku od Williama H. Reynoldsa, biznesmena z branży rozrywkowej, ale ponieważ chciał się stać właścicielem najwyższego budynku świata, zlecił zmianę projektu Williamowi Van Alenowi. Architekt dostał polecenie: zaprojektuj najwyższy budynek na świecie, z najlepszych materiałów, nie ograniczaj się w niczym.

Prace rozpoczęły się 19 września 1928 roku. Pierwotnie wieżowiec miał mierzyć 246 metrów i liczyć 46 pięter. Budynek powstawał z cegieł wypełniających stalową konstrukcję.

Prace posuwały się bardzo szybko, każdego tygodnia przybywały cztery piętra. Zdarzało się, że na placu budowy pracowało równocześnie 3 tys. osób. Gdy w 1929 roku okazało się, że budowany równolegle wieżowiec przy 40 Wall Street będzie miał 283 m wysokości i tym samym wyprzedzi dzieło Van Alena, plany uległy zmianie. Architekt uzyskał zgodę na dodanie do wieżowca 38 metrowej iglicy.

Chrysler Building: iglica

Prace nad iglicą prowadzono potajemnie wewnątrz powstającego wieżowca. Metalowy szczyt budynku oraz rzeźby gargulców i orłów wykonane zostały ze stali nierdzewnej, dotychczas nie wykorzystywanej do pokrywania fasad. Iglica ma kształt nachodzących na siebie parabolicznych łuków, inspirowanych wyglądem chłodnicy samochodowej oraz promieniami słonecznymi – typowym motywem art-deco (według miejskich legend do jej stworzenia miały być wykorzystane kołpaki z samochodów). Od wewnątrz wsparto ją podporami ze zbrojonego betonu.

Montaż iglicy rozpoczęto 23 października 1929 roku. Ważąca 300 ton konstrukcja została wciągnięta na szczyt i złożona z czterech elementów w ciągu zaledwie 90 minut. Tym samym Chrysler Building osiągnął 318 metrów i stał się najwyższym budynkiem na świecie (wyższym niż mierząca 299 metrów Wieża Eiffela). Prace wykończeniowe nad wieżowcem trwały do 27 maja 1930 roku. Całkowita powierzchnia biurowa wynosi 111 201 mkw.

Chrysler Building: imponujące lobby

Lobby budynku jest utrzymane w stylu art deco: wykorzystano w nim takie materiały jak: czerwony (ściany) i niebieski marmur, żółta sjena (posadzka), bursztyn oraz onyks. Wnętrze udekorowane jest egipskimi motywami, a sufit freskiem Edwarda Trumbulla zatytułowanym „Transport and Human Endeavor”, przedstawiającym budynki, samoloty i sceny z taśmy montażowej Chryslera – wszystko to dyskretnie podkreślone wyrafinowaną grą świateł. Swego czasu lobby to wykorzystywano jako pomieszczenie do ekspozycji samochodów. Drzwi wind oraz kabiny wyłożone są mozaikami wykonanymi z egotycznych gatunków drewna, tworzącymi abstrakcyjne obrazy roślin. Wystrój każdej z 32. kabin zaprojektowany jest indywidualnie. Z zewnątrz wieżowiec obłożony został białą oraz ciemnoszarą cegłą, której ułożenie uwydatnia linie okien (w budynku są 3 862 okna).

Wewnątrz zaprojektowanego na kształt piramidy szczytu mieściły się:, luksusowe apartamenty Waltera Chryslera oraz taras widokowy (zamknięty po otwarciu Empire State Building i jego tarasu. Następnie mieścił się tu elitarny „Cloud Club” (był miejscem, gdzie ludzie mogli odpocząć, a w czasach prohibicji znajdował się tu także sekretny pokój). Został zamknięty w latach 70. XX wieku. Na szczycie budynku znajduje się oświetlenie zainstalowane podczas budowy.

Sylwetka Chrysler Building jest znana na całym świecie. Była inspiracją dla innych wieżowców, jak np. One Liberty Place w Filadelfii. W serialu animowanym Spider-Man z 1994 r. budynek jest siedzibą szefa jednej z największych mafii w Nowym Jorku – Wilsona Fiska o pseudonimie Kingpin.

Korporacja Chryslera sprzedała budynek w połowie lat 50. XX wieku. Pomimo, że Chrysler stracił kontrolę nad budynkiem, zachował on swoją oryginalną nazwę. Obecnie współwłaścicielami wieżowca są TMW Real Estate (75 proc.) i Tishman Speyer Properties (25 proc.).

Gmach poddany został renowacji w 1978 roku, a renowacja iglicy zakończyła się w roku 1995. I choć tytuł najwyższego budynku świata Chrysler Building utracił już po 11 miesiącach na rzecz innego symbolu Nowego Jorku – Empire State Building, to gdy w 2005 roku Nowojorskie Muzeum Wieżowców przeprowadziło ankietę wśród architektów, którzy mieli wskazać swój ulubiony drapacz, Chrysler Building zajął pierwsze miejsce.

Czy można zwiedzać Chrysler Building?

Chrysler Biulding jest biurowcem, niestety zamkniętym dla turystów. Można wejść do budynku codziennie od poniedziałku do piątku, w godzinach od 7 do 18, jednak nie dalej niż do lobby. Warto!