Philip Johnson - pierwszy laureat nagrody Pritzkera. Od szklanych domów po postmodernistyczne wieżowce [ZNANI ARCHITEKCI]

Philip Cortelyou Johnson urodził się 8 lipca 1906 roku w Cleveland w stanie Ohio, w bardzo zamożnej rodzinie. Jego ojciec Homer Hosea Johnson był znanym adwokatem, a matka – Louisa Osborn Pope, pochodziła z rodziny bogatych przemysłowców. Johnsonowie zgromadzili pokaźny majątek głównie dzięki udanym inwestycjom. Kupili m.in. udziały w  ALCO - Aluminum Company of America (do dziś firma ta jest jednym z największych producentów aluminium na świecie).

Philip studiował filozofię i języki klasyczne. Po obronie dyplomu w 1927 roku, wybrał się w długą podróż do Europy. Zwiedził m.in. Rzym, Paryż, Berlin i Londyn. Spotkał Le Corbusiera i Ludwiga Miesa van der Rohe (w tym czasie projektował on niemiecki pawilon na międzynarodową ekspozycję w Barcelonie w 1929 roku), którzy wywarli ogromny wpływ na młodego Johnsona. Był wtedy krytykiem, historykiem, dziennikarzem.

Na początku lat trzydziestych Philip Johnson sfinansował Wydział Architektury Nowoczesnej w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku i został jego kierownikiem. W 1932 roku, wraz z Henrym-Russem Hitchockiem zorganizował wystawę "The International Style: Architecture Since 1922" - była to pierwsza amerykańska wystawa projektów Le Corbusiera i Miesa van der Rohe. Wtedy też po raz pierwszy użyto pojęcia "styl międzynarodowy". Z MoMA Johnson odszedł w 1934 roku i zaangażował się w politykę.

Philip Johnson w okupowanej Warszawie

Philip Johnson nie ukrywał fascynacji Hitlerem i nazistowskimi Niemcami. Pracował dla prawicowej gazety „Social Justice”, popierającej działania Adolfa Hitlera. W 1935 roku Johnson napisał serię antysemickich tekstów dla radia w Detroit. Usiłował założyć w USA partię faszystowską. W 1938 roku wziął udział w zjeździe partyjnym NSDAP w Norymberdze (gdzie spotkał się osobiście z Hitlerem), a we wrześniu 1939 roku obserwował oblężenie Warszawy jako akredytowany korespondent wojenny ze strony niemieckiej.

Architekturą "na poważnie" zajął się w 1941 roku. Rozpoczął architektoniczne studia podyplomowe na Harvardzie u Waltera Gropiusa i Marcela Breuera. Rok później zaprojektował (w wieku 36 lat!), zaprojektował swój pierwszy budynek - dom jednorodzinny, inspirowany twórczością Miesa van der Rohe. Dyplom obronił w 1943 roku i od razu dostał powołanie do wojska (ze względu na swoje wcześniejsze polityczne fascynacje był kilkukrotnie przesłuchiwany). Został wysłany do Fort Ritchie w stanie Maryland.

Philip Johnson: Szklany Dom w New Canaan

Po wojnie powrócił do współpracy z MoMA i zaczął prowadzić własne biuro architektoniczne. W 1947 roku opublikował pierwszą anglojęzyczną monografię Miesa van der Rohe. W 1949 roku rozpoczął budowę rezydencji Glass House w New Canaan w stanie Connecticut. Philip Johnson nigdy nie przeczył, że silną inspiracją był Dom pani Farnsworth (ang. Farnsworth House) projektu Miesa van der Rohe. Szklany dom w New Canaan to dziś prawdziwa ikona architektury. Więcej przeczytacie o nim tu>>

Budynek ten, o przejrzystych ścianach, rozmywał granicę między wnętrzem a zewnętrzem, łącząc architekturę z otaczającą przyrodą. To arcydzieło Johnsona, choć awangardowe i innowacyjne, wzbudziło również pewne kontrowersje, głównie ze względu na jego chłodny, niemal nieludzki charakter.

Po ukończeniu Glass House, zaprojektował jeszcze dwa podobne domy w New Canaan - Hodgson House (1951) i Wiley House (1953). W 1953 roku rozbudowano MoMA według projektu Johnsona.  W latach 1954-56 stworzył projekt pro bono synagogi dla konserwatywnego zboru żydowskiego w Port Chester w Nowym Jorku. W 1956 roku zaprojektował hol oraz inne elementy wnętrza do wieżowca Seagram Building Miesa van der Rohe. W 1957 roku na zaproszenie Shimona Peresa, Johnson przygotował projekt Centrum Badań Jądrowych Soreq w Izraelu.

Odejście od sztywnych zasad

W latach 60. i 70. XX wieku Johnson zaczął odchodzić od surowych zasad modernizmu, poszukując bardziej zróżnicowanych form i inspiracji w historii architektury. W jego pracach z tego okresu widać eksperymenty ze stylem i formą. Powstają wtedy m.in. takie realizacje jak klasztor w opactwie św. Anzelma w Waszyngtonie (1960); Centrum Sztuki Munston w Utica w stanie Nowy Jork (1960) czy atrium David H. Koch Theater w Lincon Center w Nowym Jorku (1964).

Kryształowa Katedra, 550 Madison Avenue, Lipstick Building

Jednym z najbardziej znanych projektów Johnsona jest Kryształowa Katedra (Crystal Cathedral) w Garden Grove w Kalifornii, zbudowana dla Amerykańskiego Kościoła Reformowanego w 1981 roku. W tym największym szklanym budynku świata znajduje się miejsce dla ponad 2200 wiernych oraz jedne z największych organów na świecie.

W 1982 roku, współpracując z Johnem Burgee, ukończono budowę wieżowca 550 Madison Avenue ( AT&T Building, Sony Tower, Sony Plaza) w Nowym Jorku. Zbudowany w latach 1978-1982, jest drapaczem chmur z ośmiopiętrowym wysoko łukowym wejściem i szczytem, który przypomina ogromny kawałek XVIII-wiecznych mebli Chippendale. To ikona postmodernistycznej architektury.

W 1984 roku ukończono budowę One PPG Place - prawie 200-metrowego wieżowca Pittsburghu, przypominającego ogromną, szklaną zamkową wieżę.

Inne ciekawe realizacje to m.in. Plac Dziękczynienia (Thanks-Giving Square) w centrum Dallas (1976), przypominający szminkę wieżowiec  w Nowym Jorku (1986) czy zaprojektowane wraz z Johnem Burgee dwa bliźniacze budynki Puerta de Europa zwane też Torres KIO w Madrycie, ukończone w 1996 roku.

Philip Johnson - Nagroda Pritzkera

W 1978 roku Johnson otrzymał Złoty Medal Amerykańskiego Instytutu Architektów a rok później został pierwszym laureatem nagrody Pritzkera, najbardziej prestiżowej międzynarodowej nagrody architektonicznej.

Philip Johnson projektował z wyjątkową elastycznością i chęcią eksploracji nowych kierunków w architekturze. Zaczynając od surowych, minimalistycznych zasad modernizmu, ewoluował ku bardziej eklektycznym i dekoracyjnym formom postmodernizmu, zawsze poszukując nowych wyzwań i sposobów na redefiniowanie tego, czym może być architektura. Jego podejście do projektowania łączyło rygorystyczną precyzję z otwartością na zmiany, co uczyniło go jednym z najbardziej wpływowych architektów XX wieku. Philip Johnson zmarł 25 stycznia 2005 roku w New Canaan w Connecticut w wieku 98 lat.