Wielki Corbusier. 17 budynków na liście dziedzictwa UNESCO

Villa le Lac

To jedna z wcześniejszych i zarazem pierwszych realizacji Corbusiera w Szwajcarii. Na wąskim skrawku ziemi, w malowniczej miejscowości nad Jeziorem Genewskim, stoi dom o powierzchni 64 metrów kwadratowych zaprojektowany dla rodziców architekta. Projekt o tyle ważny, bo zapowiadający rozwój słynnych 5 zasad Nowoczesnej Architektury.

By crob (Fenetre Villa le Lac) [GFDL], via Wikimedia Commons

Na niewielkim metrażu rozplanowano pełny program funkcjonalny zawierający salony, sypialnię, mniejszy salon, który mógł zostać przekształcony w sypialnię dla gości, przedsionek, łazienkę oraz kuchnię. Modułowość i łatwość w dostosowaniu poszczególnych pomieszczeń - tzw. wolny plan -  to jeden z postulatów Corbusiera. Kolejny odnajdziemy na dachu, na którym znajduje się otwarty ogród. W budynku zaplanowane zostały też pasmowe okna otwierające widok na jezioro.

By crob (Fenetre Villa le Lac) [GFDL], via Wikimedia Commons

Villa Savoye

Tego obiektu nie trzeba chyba nikomu przedstawiać. Wystarczy wspomnieć, że budynek doczekał się nawet swojej kopii w słynnej serii klocków Lego Architecture i znika ze sklepowych półek niczym świeże bułeczki! Jedna z najbardziej znanych realizacji Corbusiera uosabia wszystkie 5 postulatów architektury purystycznej: wolny plan, wolna elewacja, okna pasmowe, konstrukcja słupowa oraz płaski dach z tarasami.

www.bc.edu

Czym jednak ten budynek wyróżnia się na tle innych realizacji Corbusiera? Być może na jego popularność wpływają doskonale wyważone proporcje: prosta bryła podtrzymywana cienkimi słupami (pilotis) zdaje się unosić nad powierzchnią. Zachowanie jednolitej, neutralnej kolorystyki i organicznych form kształtujących piętro dachowe idealnie wpisuje obiekt w krajobraz. Tak jak w poprzednich projektach, architekt doskonale kadruje zastane otoczenie. Zastosowanie pasmowych okien dodatkowo podkreśla horyzontalny charakter budynku. Warto też wspomnieć o tarasie na dachu, na którym możemy odpocząć i oddać się kontemplacji natury. Któż z nas nie chciałby zamieszkać w takim domu?

www.bc.edu

Unite d'Habitation

To właśnie od Jednostki Marsylskiej wszystko się zaczęło. Budowla z Marsylii jest matką wszystkich powojennych bloków. Corbusier po 25 latach przemyśleń stworzył budynek, który dzięki jasnemu rozplanowaniu funkcji codziennego życia, pozwala zachować równowagę między jednostką a zbiorowością, pomiędzy warunkami odosobnienia i możliwościami życia zbiorowego. Stworzył prawdziwą maszynę do mieszkania, która dawała schronienie 1600 mieszkańcom w 337 mieszkaniach 23 różnych typów. Uzupełnieniem programu mieszkaniowego były oryginalnie hotel, sklepy, biura oraz, na płaskim dachu: przedszkole, sala gimnastyczna, bieżnia, niewielki basen i kino plenerowe.

fot. Tomasz Sachanowicz

Celem projektu Bloku Marsylskiego było zapewnienie mieszkańcom ciszy, odosobnienia, dostępu do słońca, do przestrzeni i do zieleni, jednym słowem stworzenie idealnego domu dla jednostki społecznej - rodziny - w kontekście wielorodzinnym. Każde mieszkanie ma z jednej strony widok na pobliskie góry z drugiej zaś na krajobraz nadmorski. Dłuższa oś bloku zorientowana jest na północ / południe. Mieszkania mają dwa poziomy i są, w założeniu, odpowiednikami domów jednorodzinnych. Jeden z poziomów mieszkań jest dostępny z korytarza - 'ulicy', drugi poziom jest na przemian pod korytarzem lub nad korytarzem. Tym sposobem piętra są trzy poziomowe. Rozszerzeniem każdego mieszkania na każdym poziomie, od wschodu i zachodu są loggie.

fot. Tomasz Sachanowicz

Więcej o Jednostce przeczytacie TUTAJ.

Usine Claude et Duval Factory

To jedyny budynek przemysłowy zaprojektowany przez Corbusiera na prośbę jego przyjaciela Jean-Cleuadea Duvala. Po zniszczeniach Drugiej Wojny Światowej architekt zaprojektował zupełnie nowy obiekt, który jest jednocześnie jednym z pierwszych jego budynków wykorzystujących system Modulor. To wymyślona przez Corbusiera jednostka, która miała na celu zmaksymalizowanie komfortu warunków mieszkaniowych. Opierała się na podziale wynikającym z przyjętej średniej wysokości człowieka i Złotego Podziału.

By nomios [flickr.com;  CC 2.0]

Nowa fabryka miała być jak najbardziej funkcjonalna i przyjazna dla pracowników. Powstał więc budynek, w którym główną rolę gra światło, zieleń i przestrzeń. Główna hala fabryki została przeszklona dwoma rzędami okien, które zapewniają naturalne światło słoneczne w godzinach pracy. Jej wnętrze zostało ozdobione paletą intensywnych kolorów. Dach budynku również został zagospodarowany - znajdują się na nim zielone tarasy.

By nomios [flickr.com; CC. 2.0]

Maison Curutchet

Dom był budowany w 1949-1953 dla doktora Curutcheta w argentyńskiej La Placie. Okazał się być niezwykle ważnym projektem pośród innych realizacji Corbusiera, bo pokazał że architektura modernistyczna może podjąć harmonijny dialog z historyczną zabudową. W tym projekcie architekt w doskonały sposób połączył elementy tradycyjnego latynoamerykańskiego domu z dziedzińcem, wpisując je w 5 punktów nowoczesnej architektury.

By DanielPerez [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Dom składa się z 4 poziomów. Na parterze mieści się gabinet lekarski, a na pozostałych piętrach zostały ulokowane funkcje mieszkalne. Budynek posiada dziedziniec oddzielający dom od kliniki. W budynku zastosowano rampy i spiralną klatkę schodową, a także łamacze światła - detal zaprojektowany przez Corbusiera i wykorzystany już w Jednostce Marsylskiej służący rozproszeniu światła słonecznego padającego na okno lub szklaną elewację w celu uniknięcia przegrzewania pomieszczeń, a zwłaszcza oślepienia osób przebywających w budynku.

By Cstornini [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Po podziale Indii Brytyjskich w 1947 roku na Indie i Pakistan, część stanu należąca do Indii potrzebowała ustanowienia nowej stolicy. Stąd też powstał pomysł wybudowania nowego miasta, zaplanowanego od podstaw. Czandigarh miał odzwierciedlać nowoczesne i postępowe nastawienie nowego narodu, wedle słynnych słów Nehru to miasto było w zamierzeniu "nieskrępowanym przez minione tradycje, symbolem wiary narodu w przyszłość". Pierwotny plan miasta został zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Alberta Meyera oraz... polskiego architekta Macieja Nowickiego! Jednak w wyniku tragicznej śmierci Polaka do projektu został zaangażowany Le Corbusier.

By Sanyam Bahga  [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Kompleks zlokalizowany jest w pierwszym sektorze miasta i zajmuje powierzchnię prawie 100 akrów! W jego skład wchodzą 3 budynki, pomniki i 3 jeziora. Architektura całego kompleksu to wyraz modernistycznych wizji Corbusiera - niestety budynki są dziś mocno zaniedbane.

By Sanyam Bahga [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Zaprojektowany przez Corbusiera Dom Kultury znajduje się nad sztucznym urwiskiem w dawnym kamieniołomie Razes. Jest elementem większego założenia urbanistycznego, w skład którego wchodzą m.in. trybuny i blok mieszkalny. Początkowo powstały dwa projekty całego kompleksu. Pierwszy zakładał ulokowanie pod jednym dachem funkcji kulturowej z miejscem do uprawiania sportu. W późniejszy etapie Corbusier zrezygnował z tego pomysłu w celu uniknięcia konfliktów związanych z finansowaniem obiektów przez państwo.

By Alissa Walker [flickr.com; CC BY-SA 2.0]

Budynek to wydłużona bryła o długości 110 metrów z programem funkcjonalnym zorganizowanym na trzech poziomach. Architekt przykrył budynek bardzo ciekawym dachem o wklęsłej formie. Całość jest utrzymana w surowej stylistyce betonu, który został skontrastowany z przeszklonymi pasami okien na elewacji zawierającymi kolorowy detal.

By antonio gallud [flickr.com; CC BY-SA 2.0]

Couvent de La Tourette

Jeśli poszukujecie architektonicznych uniesień na najwyższym poziomie to ten obiekt jest idealnym wyborem! Budynek-ikona, który stał się mekką miłośników brutalistycznej architektury, jest doskonałym przykładem architektury niosącej emocjonalny, wręcz mistyczny przekaz. Surowa, betonowa bryła wyrastająca z zielonego wzgórza została wybudowana w 1960 roku i - podobnie jak kaplica Ronchamp, jest dominantą w krajobrazie.

Camster [wikipedia.org CC BY-SA 3.0]

Klasztor zawiera sto sypialni dla nauczycieli i studentów, sale do nauki, do pracy, bibliotekę i refektarz oraz kościół. Wszystko zostało rozplanowane na planie zamkniętego czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Znajdziemy tu pełną gamę języka używanego przez Corbusiera we wcześniejszych projektach: cele zostały zaprojektowane w oparciu o Modulora, elewacja została ukształtowana pasmowymi oknami z łamaczami światła, a grube ściany przeprute otworami doświetlającymi ascetyczne wnętrza.

by Thimothy Brown (flickr.com; CC BY 2.0)

Musee National de Baux-Arts

To budynek o symbolicznym wymiarze - powstał w 1959 roku z okazji wznowienia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Francją a Japonią. Celem muzeum jest szerzenie wiedzy na temat kultury i sztuki krajów zachodnich. Jego eksponaty pochodzą z okresu od renesansu do XX wieku. Muzeum prowadzi również szerokie badania nad materiałami związanymi ze sztuką zachodu oraz dokonuje ich renowacji. Muzeum posiada ok. 4500 eksponatów, w większości obrazów i rzeźb m.in. prace: Rubensa, Brueghla, Delacroixa, Courbeta, Maneta, Renoira, Moneta, Van Gogha, Gauguina oraz Picassa.

fot. 663highland [GFDL], via Wikimedia Commons

Budynek ma bardzo prostą formę na planie kwadratu - prostopadłościenna bryła została podcięta przeszklonym parterem i jest podtrzymywana przez pilotis. Duży wpływ na ostateczny wygląd miało projektowane w tym samym czasie Muzeum Ahmedabad w Indiach. Charakterystycznym elementem są schody we wnętrzu galerii, a elewacja została wykończona prefabrykowanymi płytami betonowymi.

By Rory Hyde [flickr.com; CC BY-SA 2.0]

Notre Dame du Haut Capel

To z pewnością jedna z najwybitniejszych realizacji modernistycznych w architekturze sakralnej na świecie. Budynek o niezwykle poetyckiej formie, idealnie wpisuje się w malowniczy krajobraz górniczego miasta we Francji. Składa się z dwóch głównych elementów - korpusu uformowanego na nieregularnym planie; oraz kopuły wieńczącej o bardzo dynamicznym wyrazie.

By Wladyslaw [wikipedia.org; C.C 3.0]

Patrząc na ten obiekt można stwierdzić, że bardziej przypomina on wielką, betonową rzeźbę aniżeli budynek, w dodatku o przeznaczeniu sakralnym. Jednak to co kryje jego wnętrze może wprawić w niezapomniane przeżycia. Zastosowanie bardzo grubych murów i małych, nierównomiernie rozłożonych otworów, powoduje wytworzenie w środku niezwykłej gry świateł.

Kaplica Notre Dame du Haut, Ronchamp, fot. Valueyou, Wikimedia CC BY-SA 3.0

Poza omówioną dziesiątką na liście światowego dziedzictwa UNESCO znalazły się także:

• Cité Frug?s, Pessac
• Dom La Roche-Jeanneret, Paryż
• Dom Guiette, Antwerpia
• Weissenhof Estate, Stuttgart
• Immeuble Clarté, Genewa
• Blok mieskzlalny ? la porte Molitor
• Dom Letni Le Corbusiera